«Το μέλλον του κόσμου θα είναι σίγουρα κινέζικο. Ίσως και ο παγκόσμιος κινηματογράφος». Έτσι έκλεινε το κείμενό του ο Βασίλης Ραφαηλίδης με αφορμή το «Αντίο, Παλλακίδα Μου» του Τσεν Κάιγκε, γραμμένο στα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Με τίτλο «Η Κίνα είναι κοντά», ο μεγάλος Έλληνας στοχαστής δεν εξασκούσε τις μαντικές του ικανότητες αλλά έκανε μια πρόχειρη ανάλυση της σημασίας που έχει γι’αυτό το τεράστιο έθνος η παράδοση και ο κομφουκιανισμός, τόσης ώστε όποιο σύγχρονο πολιτικό σύστημα και να κυριαρχούσε θα εκτελούνταν με βάση αυτά. Είχαν περάσει ελάχιστα χρόνια μετά την ανακοίνωση του σοσιαλιστικού καπιταλισμού, ενός καπιταλισμού δηλαδή που η Κίνα έφερνε στα μέτρα της και σύμφωνα με τους οξυδερκείς θα κατατρόπωνε τον αντίστοιχο δυτικό.

Έτσι και έγινε και, παράλληλα με την οικονομική έκρηξη, η Κίνα άρχισε να εξάγει εκείνη την εποχή σκηνοθέτες όπως ο Κάιγκε και ο Γιμού, κύριοι εκπρόσωποι της Πέμπτης Γενιάς του κινεζικού σινεμά που μπόρεσε κατ’ αντιστοιχία να παντρέψει την παράδοση με τη σύγχρονη τεχνολογία δημιουργώντας υπερθεάματα, θέτοντας τη βάση για μια εθνική κινηματογραφία που θα έπαιρνε αρχικά ιδέες από το Χόλιγουντ ελπίζοντας μια μέρα να πάρει και τη σκυτάλη στην οικονομική υπεροχή. Το κατάφερε στο τέλος του 2020, αν και χρειάστηκε να περάσει ο πλανήτης μια πανδημία, για την οποία ο ρόλος της Κίνας είναι ακόμη σκιερός και συζητήσιμος.

Η νέα αυτή εποχή δεν χτίστηκε από μπλοκμπαστεράδες εξ Ανατολής, αλλά και από μια γενιά ικανότατων auteurs που έζησαν από μέσα τον σοσιαλιστικό καπιταλισμό και τη μεγάλη αλλαγή της Κίνας, μια δυτικοποίηση που έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα λάφυρα της Δυτικής ευμάρειας να κατασκευάζονται πια εκεί. Οι σκηνοθέτες αποτέλεσαν τη λεγόμενη Έκτη Γενιά που συνεχίζει να ακμάζει ως σήμερα και είναι η γενιά που καταγράφει το θαύμα φροντίζοντας να μην το παρουσιάζει ως θαύμα – γιατί σίγουρα δεν είναι τέτοιο. (Για την Έκτη Γενιά θα μιλήσουμε ξανά και στη συνέχεια του αφιερώματος στο Νέο Ασιατικό Σινεμά.)

Ο Ζία Ζάνγκ-κε είναι το προεξέχον μέλος αυτής της γενιάς, αναγνωρισμένος πια σε όλο τον κόσμο και, μεταξύ άλλων, βραβευμένος με Χρυσό Λέοντα στη Βενετία. Γεννημένος το 1970 στη Φενιάνγκ, πόλη σε μια απομακρυσμένη επαρχία της χώρας που συχνά χρησιμοποίησε ως χώρο δράσης των ταινιών του, ο Ζάνγκ-κε βρέθηκε στην Ακαδημία Κινηματογράφου του Πεκίνου στις αρχές των ‘90s μπαίνοντας στη δημιουργία λίγο πριν το 2000, με μια τριλογία που είχε ως θεματικό άξονα το πώς βίωσαν τις οικονομικές αλλαγές στη χώρα οι συνομήλικοί του. Ο «Πορτοφολάς», η «Πλατφόρμα» και ο «Κόσμος» έγιναν εκτός κρατικού συστήματος, που ήλεγχε πλέον όλη σχεδόν την παραγωγή της χώρας, με τον σκηνοθέτη να εντάσσεται σε αυτό χωρίς να χάσει στη συνέχεια την κριτική του ματιά για τη νέα τάξη πραγμάτων.

Αντιθέτως, η ένταξη αυτή τον βοήθησε να γίνει γνωστός εκτός των συνόρων και πολύ σύντομα έγινε εξαγώγιμο προϊόν της Κίνας για τα Φεστιβάλ όλου του κόσμου. Θέμα του η Αλλαγή και οι αλλαγές της, και εμμονή του αυτοί που δεν προσαρμόστηκαν και έμειναν ως οι απόκληροι ενός νέου κόσμου. Το 2006 παίρνει τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία με τη «Νεκρή Φύση» όμως οι καλύτερες ταινίες του δεν έχουν έρθει ακόμη.

Γίνεται μόνιμος σχεδόν επισκέπτης του Φεστιβάλ των Καννών καταγράφοντας τη νέα Κίνα και την αντιφατικότητα που τη διακρίνει με πολιτιστικούς και οικονομικούς όρους. Τα ξεσπάσματα των ηρώων στην «Αίσθηση Αμαρτίας», μια ευφυής σύνδεση τεσσάρων ιστοριών που πήρε το Βραβείο Σεναρίου στις Κάννες, το Go West των Pet Shop Boys που χρησιμοποιείται στην αρχή και στο τέλος της ταινίας «Πέρα από τα Βουνά» ως αφηγηματικό εργαλείο για το παρελθόν, το παρόν και το αβέβαιο μέλλον της χώρας, στοιχεία μιας ανάγκης του δημιουργού να ταξιδεύει στον χώρο και το χρόνο, κάτι που κατόρθωσε με απόλυτη σιγουριά στην καλύτερη ίσως ταινία του ως σήμερα, τις «Στάχτες μιας Αγάπης» του 2018.

Το Cinobo παρουσιάζει τις τρεις τελευταίες ταινίες ως το απόλυτο κινηματογραφικό ταξίδι στα ενδότερα της αχανούς χώρας και μια μοναδική οπτική απεικόνιση του σοσιαλιστικού καπιταλισμού που μετέτρεψε το «Η Κίνα είναι κοντά» σε «Η Κίνα έχει φύγει μακριά». Και δεν έχει αφήσει πίσω της μόνο τις άλλες οικονομίες αλλά και κάτι εκατομμύρια μέσα στην χώρα που φοβούνται ότι θα ξεχάσουν σε ποια χώρα γεννήθηκαν.

*Οι ταινίες «Οι Στάχτες Μιας Αγάπης», «Πέρα από τα Βουνά» και «Αίσθηση Αμαρτίας» είναι διαθέσιμες για streaming στο Cinobo. Διάβασε για όλες τις ταινίες του αφιερώματος στο Νέο Ασιατικό Σινεμά εδώ