Γράφουμε πολλές φορές αυθαίρετα ότι σε κάποιες γωνίες του κόσμου η αποκάλυψη και η παραδοχή της ομοφυλοφιλίας ενός ατόμου οδηγεί σε αυτόματο κίνδυνο για τη ζωή του, λες και οι προκαταλήψεις και οι κάθε είδους φανατισμοί που διατηρούν αυτό τον κίνδυνο έχουν εκλείψει στον λεγόμενο πολιτισμένο κόσμο. Με αυτή τη λογική, μια ταινία που εξελίσσεται στο darkest Περού, την πατρίδα του Πάντινγκτον, είναι πιθανό να κάνει τον γύρο των φεστιβάλ του κόσμου αφήνοντας μόνο την αίσθηση της καταγγελίας για ό,τι πραγματικά φρικτό συμβαίνει εκεί, αφήνοντας στο δυτικό κοινό μια αίσθηση ανακούφισης επειδή ζει και μεγαλώνει σε άλλο μέρος. Είναι όμως έτσι;

Σύμφωνα με τη σύνοψη του Retablo, μιας πρώτης σκηνοθετικής δουλειάς του Αλβάρο Ντελγάδο Απαρίσιο, ο 14χρονος Σεγκούντο ετοιμάζεται ν’ ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του στην παραδοσιακή τέχνη του γλυπτού, το να φτιάχνει δηλαδή περίπλοκα ξύλινα κουτιά που απεικονίζουν θρησκευτικές σκηνές και σημαντικά καθημερινά γεγονότα. Ο Σεγκούντο θαυμάζει τον πατέρα του, αλλά νιώθει ανήσυχος επειδή νιώθει ότι κουβαλάει την κληρονομιά του κι ότι θα μείνει για πάντα στα βουνά. Όταν ανακαλύπτει όμως το μυστικό που κρύβει ο πατέρας του, θα έρθει αντιμέτωπος με τον τόπο του που είναι βαθιά θρησκευόμενος και συντηρητικός, και θα συνειδητοποιήσει πόσο δεμένος είναι με τον πατέρα του.

Το «μυστικό» σε μια ταινία που κατατάσσεται σε lgbt κατηγορία δεν είναι δύσκολο να το μαντέψει κανείς, πριν όμως έρθει η αποκάλυψη έχει φροντίσει να δείξει πολύ μεθοδικά τις δύο όψεις της παράδοσης η οποία επικρατεί των πάντων στην περιοχή. Η καλή όψη είναι το επάγγελμα του πατέρα, τα συνήθως θρησκευτικά retablos που φτιάχνει και πουλάνε μαζί με τον γιο του στην αγορά αλλά και κάποιες ειδικές παραγγελίες, έργα τέχνης ως ενθύμια γιορτών. Η κακή όψη είναι πως ο γιος έχει μπει στην εφηβεία και ο καλύτερός του φίλος μοιάζει με αντίγραφο όσων συναναστρέφεται γύρω του, αγόρια που παίζουν ποδόσφαιρο και ξύλο χωρίς λόγο, μιλούν για βυζιά και κώλους, ονειρεύονται μικροδουλειές που θα τους δώσουν λίγα χρήματα για να μπορούν να κατακτήσουν μετά αυτά τα βυζιά και τους κώλους. Η όλη λογική των συνομηλίκων του προκαλεί στον πρωταγωνιστή μια αμηχανία που σταδιακά μετατρέπεται σε αποστροφή, μέχρι που η αποκάλυψη του πατέρα του έρχεται να τα διαλύσει όλα.

Ο Απαρίτσιο χρησιμοποιεί τον πρωταγωνιστή του ως μέσο παρατήρησης μιας αδιέξοδης αλυσίδας την οποία προσπαθεί να αποσυνδέσει με την αποκλειστικότητα της περιοχής του και να δώσει μεγαλύτερες προεκτάσεις. Η σχέση που χτίζει με τον πατέρα του έρχεται σε κόντρα με τις αρχικές βλέψεις του (να πάει στην πόλη, να δουλέψει, να γνωρίσει γυναίκες) γιατί αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι είναι διαφορετικός από όλους τους υπολοιπους και αυτό δεν έχει σχέση με σεξουαλικές προτιμήσεις. Είναι ευγενικός και στοργικός, δε μιλά υποτιμητικά για τις γυναίκες και κάνει το καλύτερο για την οικογένειά του, μοιάζει ως μοναδικό δείγμα ανθρωπιάς σε έναν κόσμο που πατά σε συγκεκριμένες σταθερές για το πως μεγαλώνει και οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτές τιμωρείται. Κάποια στιγμή στην ταινία, μαστιγώνεται ένας άγνωστος στην περιοχή που μάλλον έκλεψε κάτι αγελάδες γιατί «γενικά πρέπει να προσέχουμε» όπως λέει ένας από τους κατοίκους που οργάνωσαν την τιμωρία.

Απέχει πολύ όμως αυτό από την αντίστοιχη λογική μεγάλου μέρους των προηγμένων σήμερα κοινωνιών; Ένα αντίστοιχο μυστικό μπορεί να μην οδηγήσει απαραίτητα σε γραφικότητες, αλλά ακόμη έχει τη δύναμη της στοχοποίησης, του κοινωνικού στίγματος που πιθανόν να οδηγήσει τον κάτοχό του σε αναγκαία αλλαγή ζωής. Γι’ αυτό το υπέροχο Retablo, με την επιμέλεια και την υπομονή που χτίζει την αφήγησή του μιλά ανοιχτά και γενναία, απευθυνόμενο προς ένα παγκόσμιο κοινό που αντιλαμβάνεται ότι σε κάποια χωριά των Άνδεων τα πράγματα μπορεί να είναι δύσκολα για έναν ομοφυλόφιλο. Πως να μην είναι όταν ακόμη μπορούν να είναι για έναν αστό που ζει σε πυκνοκατοικημένη συνοικία στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Τόκιο ή την Αθήνα;