Αν η ελληνική κοινωνία χρειαζόταν απεγνωσμένα μια κινηματογραφική τομή που θα μας επέτρεπε απλά και καθαρά να κοιτάξουμε σε βάθος μέσα της, τότε το σινεμά του Γιάννη Οικονομίδη είναι το μεγάλο πετσόκομμα.

Ένα σινεμά που μας ταξιδεύει σε θεμέλιους χώρους της νεοελληνικής πραγματικότητας, μές στα σπίτια των μικροαστικών ηρώων, σε επαρχιακά κέντρα, σε αδιέξοδα αστικά τοπία, μετατρέποντάς τους σε καζάνια που βράζουν. Χαρακτήρες σε σύγκρουση, συναισθηματική και σωματική, σε τροχιές τραγικές (δίχως να το συνειδητοποιούν), μέσα από τις οποίες ο Οικονομίδης αποδομεί την μικροαστική κοινωνία καταγράφοντας την διαρκή συντριβή της.

Με γλώσσα και εικόνα βγαλμένες από τα σπλάχνα του σύγχρονου λαϊκού μας ψυχισμού, ο Οικονομίδης λέει ιστορίες σκοτεινές, (άρρωστα) οικογενειακές, και συνάμα αστείες – ξέρετε εξάλλου τι λένε για την τραγωδία και την κωμωδία. Αυτή η ωμότητα και η αυθεντικότητα, μαζί μια εξαιρετική, ενστικτώδη αίσθηση διαλόγου και σκιαγράφησης χαρακτήρων, είναι που ανάγει του πρωταγωνιστές του Οικονομίδη σε καλτ ήρωες. Από τον ηφαιστειωδώς οργισμένο Ερρίκο Λίτση των πρώτων ταινιών του ως έναν Βαγγέλη Μουρίκη που μοιάζει να κουβαλά όλη τη νεοελληνική αμαρτία στις πλάτες του καθώς κινείται σε χώρους και τοπία, κι από εκεί σε έναν Βασίλη Μπισμπίκη σαν πάντα έτοιμο να σκάσει, απορροφώντας πίεση και πίεση και πίεση – αλλά για πόσο.

Μαζί με αυτούς και τις ιστορίες τους, είναι και οι μικρές επιμέρους σκηνές τους που έχουν γίνει αντικείμενα λαϊκής λατρείας. Ατάκες που έγιναν συνθήματα, καταστάσεις που έγιναν κάτι σαν πολιτιστική και ψυχική ταυτότητα. Αναμφίβολα, το σινεμά του Γιάννη Οικονομίδη έχει χτυπήσει (σπασμένη) φλέβα. Μέσα στο σύμπαν του, τελικά, μπορεί και να περικλείεται η ίδια η πεμπτουσία μιας κατεστραμμένης, θυμωμένης, λαϊκής Ελλάδας. Και στα χέρια του, αυτή η αλήθεια γίνεται πρώτη ύλη αγνής, καθηλωτικής, μεταδοτικής διασκέδασης.

Μόνο εκείνος ξέρει πως.

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Σπιρτόκουτο

Το πιο εκρηκτικό ντεμπούτο στο ελληνικό σινεμά του 21ου αιώνα, η «τραγική κωμωδία της ζωής των νεκρών που προχωρούν» σύμφωνα με τον ίδιο τον Οικονομίδη, μια μοναδική αποδόμηση της μικροαστικής ελληνικής οικογένειας που ξεκινά από ένα χαλασμένο air condition.

Η Ψυχή στο Στόμα

Ταλαιπωρημένη στην εποχή της από το κύκλωμα διανομής, ακραία αλλά και αναπάντεχα ποπ μετά από χρόνια, η «Ψυχή στο Στόμα» ήταν η ταινία που έδειξε περισσότερο από τις υπόλοιπες ότι ο Οικονομίδης μπορούσε να φτιάξει ένα δικό του, μοναδικό σύμπαν, ένα σινεμά που δύσκολα θα έβρισκες όμοιό του στην Ελλάδα.

Μαχαιροβγάλτης

Με εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία και φόντο τα Δυτικά Προάστια ως ένα μέρος μάλλον αποκρουστικό, ο Οικονομίδης ρίχνει για πρώτη φορά τους τόνους στον ρυθμό των διαλόγων και δίνει μια απαισιόδοξη ματιά στο μοντέλο του βολεμένου νεοέλληνα που διαιωνίζεται.

Το Μικρό Ψάρι

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό; Πέρα από τις viral ατάκες και το cult status της, η πιο ώριμη και τολμηρή δημιουργικά στιγμή του Οικονομίδη, είναι ένα νεοελληνικό φιλμ νουάρ που διεκδίκησε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2015.

Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς

Διατηρώντας το γνωστό ύφος του, αλλά πιο απολαυστικός και καυστικός από ποτέ, ο Γιάννης Οικονομίδης μας πηγαίνει σε μια μικρή πόλη της Ελλάδας, όταν το ερωτικό πάθος διασταυρώνεται με την απληστία για το χρήμα, τα πτώματα αρχίζουν να στοιβάζονται το ένα μετά το άλλο.