“Ο θάνατος μιας όμορφης γυναίκας είναι το πιο ποιητικό θέμα στον κόσμο”

Αυτός ο τολμηρός αφορισμός του Έντγκαρ Άλαν Πόε θα μπορούσε ίσως να συνοψίσει ολόκληρη τη φιλμογραφία του Άλφρεντ Χίτσκοκ, σίγουρα όμως αποτελεί την ιδανική εισαγωγή για το «78/52» του Αλεξάντρ Ο Φίλιπ, το ντοκιμαντέρ που εξερευνά, μελετά, ανατέμνει και αποδομεί την πιο εμβληματική σκηνή της καριέρας του μετρ του σασπένς, μια σκηνή που έχει εντυπωθεί στη συλλογική σινεφίλ συνείδηση, έχει δώσει αφορμή για άπειρες (επιτυχημένες ή μη) απομιμήσεις και παρωδίες και αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά highlights της ποπ κουλτούρας. Κι αυτή δεν είναι άλλη από τη σκηνή του ντους στο «Ψυχώ», για την οποία αυτό το κείμενο με σεβασμό στην αρχική πρόθεση του σκηνοθέτη (και στον πιθανώς ένα θεατή που δεν την έχει δει) θα αποκρύψει τις περισσότερες λεπτομέρειες.

Κι αν η φετινή επέτειος των 60 χρόνων από την πρώτη προβολή του «Ψυχώ» τον Ιούνιο του 1960 καθιστά τη θέαση αυτού του ντοκιμαντέρ επίκαιρη, ο ανεξάντλητος πλούτος των trivia και των παραλειπόμενων από τα γυρίσματα και η τοποθέτηση της σκηνής (και ολόκληρης της ταινίας εν γένει) στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό συγκείμενο μιας εποχής κατά την οποία η Αμερική άρχισε να χάνει σταδιακά την αθωότητα της και το Hollywood τόλμησε να βουτήξει σε πιο σκοτεινά νερά αποτυπώνοντας την πιο εφιαλτική πλευρά του αμερικανικού ονείρου, μετατρέπουν το «78/52» σε ένα απαραίτητο συμπλήρωμα στην ταινία, αλλά και σε ολόκληρο το έργο του Χίτσκοκ.

Γυρισμένο σε ασπρόμαυρο ως ελάχιστος φόρος τιμής και μέσα σε ένα σκηνικό που παραπέμπει ευθέως στο αρχετυπικό πλέον Bates Motel, το 78/52 προσκαλεί μια πλειάδα (γύρω στους 40!) από επαγγελματίες και θεωρητικούς του κινηματογράφου, μοντέρ, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, κριτικούς και καθηγητές πανεπιστημίου για να προσφέρουν όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά μια (λιγότερο ή περισσότερο) καίρια και εύστοχη παρατήρηση για τις 78 τοποθετήσεις της κάμερας και τα 52 cuts που όχι μόνο δίνουν στον ντοκιμαντέρ του Αλεξάντερ Ο Φίλιπ τον τίτλο του, αλλά και συνθέτουν τη σκηνή που άλλαξε και επαναπροσδιόρισε τους αφηγηματικούς κανόνες στο σινεμά.

Ο Πίτερ Μπογκντάνοβιτς περιγράφει το σοκ της πρώτης δημοσιογραφικής προβολής στη Νέα Υόρκη, την παρθενική φορά που αισθάνθηκε πραγματικά ότι κινδυνεύει μέσα σε μια κινηματογραφική αίθουσα. Ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο δίνει έμφαση στην ηθική διάσταση της σκηνής και την τοποθετεί στο γενικότερο πλαίσιο της καθολικής ανατροφής του σκηνοθέτη. Ο Τζέιμι Λι Κέρτις, κόρη της πρωταγωνίστριας Τζάνετ Λι, μιλάει για την επιρροή που είχε όλος ο μύθος που χτίστηκε γύρω από την ταινία στην καριέρα της και για την απόφαση να συμμετάσχει σε μια από τις πιο απολαυστικές παρωδίες της. Ο θεωρητικός Ντέιβιντ Τόμσον συγκρίνει τον διαχρονικό τρόμο των θεατών με τη σκηνή της εισόδου του τρένου στην πρώτη ταινία των αδερφών Λιμιέρ που εγκαινίασε την τέχνη του σινεμά.

Κι όλα τα παραπάνω είναι μόνο η αρχή σε μια κυριολεκτική γιορτή της πλούσιας κληρονομιάς που έχει αφήσει το Ψυχώ και των πολυεπίπεδων συμβολισμών του, η οποία απευθύνεται τόσο στον σκληροπυρηνικό σινεφίλ, όσο και σε εκείνον που έχει δει μόνο μια φορά την ταινία. Τα πάντα μπαίνουν στο μικροσκόπιο: οι ποικίλες διακειμενικές αναφορές στα υπόλοιπα έργα του Χίτσκοκ, αλλά και σε όλες τις ταινίες και τους σκηνοθέτες που επηρέασε, η ανατομία της ηδονοβλεψίας του θεατή μπροστά στο σοκ και τον τρόμο, οι (παρα)μικρές λεπτομέρειες των σκηνικών, του καδραρίσματος, των σιωπών και της ανυπέρβλητης μουσικής επένδυσης του Μπέρναρντ Χέρμαν, το ιδιοφυές marketing της ταινίας και οι προειδοποιήσεις που απαγόρευαν την είσοδο μετά την έναρξη και εγκαινίασαν όλη την κουλτούρα των spoilers, τα αρχειακά πλάνα του ίδιου του Χίτσκοκ σε διάφορες συνεντεύξεις, μα πάνω απ’ όλα η λάμψη της ικανοποίησης και του γνήσιου geeky ενθουσιασμού των συμμετεχόντων όταν ξαναβλέπουν τη σκηνή.

Ο ενθουσιασμός αυτός θα οδηγήσει σίγουρα και τον θεατή του «78/52» σε μια (επαν)επίσκεψη στο Bates Motel. Να θυμάστε, όμως, ότι η είσοδος στην μπανιέρα γίνεται με δική σας ευθύνη.