Υπάρχει κάτι σάπιο στη δημοκρατία της Ρουμανίας. Κάτι τόσο σάπιο που παύει να είναι μεταφορά και γίνεται κυριολεξία, στα σώματα των εγκαυματιών ασθενών στις εντατικές των νοσοκομείων της χώρας. Κάτι τόσο σάπιο που οδηγεί σε τραγωδίες με δεκάδες θύματα σε κλαμπ της πρωτεύουσας λόγω έλλειψης πυρασφάλειας, σε ανίκανες κυβερνήσεις που αναγκάζονται να προβούν σε παραίτηση, σε μαζικές πορείες στους δρόμους, σε ιδεαλιστές δημοσιογράφους που παλεύουν με τη διαφθορά για την αναζήτηση της αλήθειας, σε ρομαντικούς πολιτικούς που προσπαθούν μάταια να αλλάξουν παγιωμένες πολιτικές δεκαετιών. Κάτι τόσο σάπιο που οδηγεί σε αριστουργηματικά ντοκιμαντέρ, όπως το «Κολέκτιβ» του Αλεξάντερ Ναναού.

Όταν το 2015 δεκάδες νεαροί γέμιζαν το κλαμπ Κολέκτιβ στο Βουκουρέστι για μια sold out συναυλία μέταλ μουσικής, η πρώτη πράξη μιας συλλογικής τραγωδίας ήταν έτοιμη να γραφτεί. Η πυρκαγιά που ξέσπασε λίγο πριν το τέλος είχε ως αποτέλεσμα 27 νεκρούς και 180 τραυματίες. Η συνέχεια, ωστόσο, ήταν ακόμα χειρότερη. Στα νοσοκομεία που διακομίστηκαν οι εγκαυματίες, ο αριθμός των θυμάτων αυξήθηκε δραματικά τους μήνες που ακολούθησαν. Η λαϊκή κατακραυγή τόσο για τα ελλιπή μέτρα μέσα στο κλαμπ (δεν υπήρχαν έξοδοι κινδύνου, ούτε καν πυροσβεστήρες), όσο και για την καθυστερημένη αντίδραση του κράτους οδήγησε σε μαζικές πορείες, στην παραίτηση της υφιστάμενης κυβέρνησης και στο σχηματισμό νέας, η οποία θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές. Ένας δημοσιογράφος αθλητικής (!) εφημερίδας και ο νέος υπουργός Υγείας αποφάσισαν να φέρουν στο φως την αλήθεια και κάμερα του Ναναού τους ακολούθησε.

Το πολυβραβευμένο Νέο Κύμα του ρουμανικού σινεμά είχε ήδη δώσει μία πληθώρα στιβαρών, δύσκολων, ενίοτε αφόρητων, σε κάθε περίπτωση όμως σπουδαίων ταινιών που στηλιτεύουν τη διαφθορά σε μια χώρα που δεν κατάφερε ποτέ να μεταβεί ομαλά από το καθεστώς του Τσαουσέσκου σε μια ευνομούμενη δημοκρατία. Στο «Κολέκτιβ» ωστόσο η τεκμηρίωση είναι ακόμα πιο οδυνηρή από οποιαδήποτε μυθοπλασία και το μέγεθος της σαπίλας που σταδιακά αποκαλύπτεται σε όλα τα επίπεδα της ρουμανικής κοινωνίας κάνει το αίμα να παγώνει και την οργή να ξεχειλίζει.

Ο Ναναού επιτίθεται σε όλα τα μέτωπα. Κινηματογραφεί τους γονείς των θυμάτων που αναζητούν τη δικαίωση με μια ανείπωτη πίκρα στο βλέμμα. Ακολουθεί την καλλιτεχνική δράση μιας από τις τυχερές επιζήσασες, η οποία έχει μετατρέψει το ακρωτηριασμένο κορμί της σε καμβά και πεδίο του ακτιβιστικού της αγώνα. Καταγράφει τη δημοσιογραφική έρευνα των συντακτών της εφημερίδας Gazeta Sporturilor, οι οποίοι με αρχηγό τον ατρόμητο Καταλίν Τολοντάν αποκαλύπτουν ότι δεκάδες ζωές θα μπορούσαν να έχουν σωθεί αν τα αντισηπτικά που προμηθεύονται τα νοσοκομεία είχαν αποτελεσματική δράση και δεν ήταν επίτηδες αραιωμένα για να βγάλουν περισσότερο κέρδος οι εγχώριες φαρμακοβιομηχανίες. Εισχωρεί στα άδυτα του γραφείου του νέου Υπουργού Υγείας που παλεύει με το χρόνο για να αναθεωρηθεί μια νομοθεσία η όποια συγκαλύπτει τα διαπλεκόμενα συμφέροντα πολιτικών, βιομηχάνων και διοικητών νοσοκομείων.

Αυτό, όμως, που πετυχαίνει κυρίως ο Ρουμάνος σκηνοθέτης με αυτό το ντοκιμαντέρ που βρέθηκε υποψήφιο για δύο Οσκαρ, τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Ευρωπαϊκού Ντοκιμαντέρ στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου και με το Βραβείο Κοινού LUX στα Βραβεία LUX 2021 και κέρδισε δικαιωματικά μία θέση στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, είναι η αποτύπωση της συλλογικότητας της διαφθοράς σε επίπεδα και βάθη που το «Κολέκτιβ» μόνο ξεκινά να αποκαλύπτει. Αλλά και, τελικά, η ανάγκη που υπάρχει σε κάθε δημοκρατία, αν θέλει να αποκαλείται έτσι, για μια ανεξάρτητη και μαχητική δημοσιογραφία, ικανή να φέρνει την κοινωνία αντιμέτωπη με τις ευθύνες της. Ακόμα κι αν, σε αντίθεση με την ασφάλεια της μυθοπλασίας, εδώ η πικρία αιωρείται και τα γιατί παραμένουν αναπάντητα ακόμη και μετά τους τίτλους τέλους.