Κάθε ταινία του Έιμπελ Φεράρα είναι μία σπουδή στον εθισμό, είτε αυτός είναι στα ναρκωτικά και στο αλκοόλ, όπως στη συντριπτική πλειοψηφία της φιλμογραφίας του, είτε αποτελεί τη βασική υπαρξιακή συνθήκη, όπως στο ασπρόμαυρο βαμπιρικό αριστούργημά του με τίτλο (μαντέψτε) «Ο Εθισμός». Στο «Tommaso», την πιο προσωπική και αυτοβιογραφική δημιουργία του, ο Αμερικανός σκηνοθέτης που διάγει τα τελευταία χρόνια την πιο παραγωγική του περίοδο, στρέφει την κάμερα στην ίδια του τη ζωή. Mιλάει, λοιπόν, για μια άλλου είδους εξάρτηση, ίσως πιο τοξική από όλες: την εξάρτηση από την κανονικότητα.

Γιατί δε χωρά αμφιβολία. Ο Τομάζο του τίτλου, ο μεσήλικας σκηνοθέτης που ζει στη Ρώμη μαζί με την κατά πολύ νεότερη Μολδαβή σύζυγό του και την τετράχρονη κόρη τους και προσπαθεί να γυρίσει την επομένη ταινία του, όσο παλεύει να παραμείνει νηφάλιος μετά την απεξάρτησή του από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, είναι ο ίδιος ο Φεράρα. Ο οποίος σε μια ανάλογη πορεία με τον ήρωά του, όχι μόνο μένει τα τελευταία χρόνια στην Αιώνια Πόλη, αλλά γύρισε το «Τοmmaso» στο διαμέρισμά του, χρησιμοποιώντας ως ακόμα ένα επίπεδο meta αυτοαναφορικότητας, τη σύζυγο και την κόρη του στους κεντρικούς ρόλους.

Η ζωή του Τομάζο κυλά αρμονικά και ήρεμα ανάμεσα σε καθημερινές, οικογενειακές στιγμές ευτυχίας και μικροεντάσεων, καλλιτεχνικές αναζητήσεις αναφορικά με την επόμενη ταινία του, και συναντήσεις με τις ομάδες απεξάρτησης και τις εξομολογήσεις από τις οδυνηρές εμπειρίες του παρελθόντος. Οι προσωπικοί δαίμονες και οι αυτοκαταστροφικές τάσεις, όμως, θα κάνουν πάλι την εμφάνισή τους, σαν να μην είχαν εξαφανιστεί ποτέ, αναδυόμενοι μέσα από τις ρωγμές αυτής της με τόσο κόπο χτισμένης «κανονικής ζωής». Στην αρχή εμφανίζονται ως παραληρηματικές φαντασιώσεις και στη συνέχεια ως εκρήξεις θυμού, βίας και ζήλειας, που δυναμιτίζουν ένα a priori εύθραυστο οικοδόμημα.

Ο Φεράρα σκηνοθετεί αυτή την κάθοδο στην κόλαση με μια βιωματική (και ενίοτε ομφαλοσκοπική) ακρίβεια, θολώνοντας διαρκώς τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασίωση, με τη χρήση μιας ευρυγώνιας ψηφιακής κάμερας, που διαστρεβλώνει τις αποστάσεις και δίνει ζωή στις ερεβώδεις σκιές της ψυχοσύνθεσης του ήρωά του. Κι ως γνήσιος Καθολικός, αποτυπώνει την ενοχή και την αμαρτία μέσα σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα βιβλικής έκπτωσης από τη θεία χάρη, αξιοποιώντας στο έπακρο την μεσσιανική φιγούρα του ηθοποιού-φετίχ του, Γουίλεμ Νταφόε (εδώ στην έκτη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη). Σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, ο Νταφόε σηκώνει όλο το βάρος της ταινίας, εμφανιζόμενος σχεδόν σε κάθε πλάνο και γεμίζοντας την οθόνη με ένα βλέμμα που αποζητά τη λύτρωση, όσο πέφτει.

Σαν ένα «8 ½» χωρίς το χορό της συμφιλίωσης στο τέλος, αλλά με μια επίσης αλησμόνητη σκηνή που απογειώνει τη θρησκευτική εικονοποιία του Φεράρα, το «Tommaso» είναι ένας προσωπικός αναστοχασμός για την καλλιτεχνική δημιουργία και τα όρια ζωής και τέχνης. Είναι το πόνημα ενός σκηνοθέτη που δεν φοβήθηκε ποτέ να περπατήσει στην άγρια και σκοτεινή πλευρά κι (επ)έζησε, καθαρός πια, για να πει την ιστορία του. Το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε παρά να απαιτεί το δέος και την ευλάβεια.