
«Πράσινος Ιππότης»: Μια εικαστικά επιβλητική, διαχρονική ιστορία ιπποτών
Ο Ντέιβιντ Λόουερι σκηνοθετεί τον Ντεβ Πατέλ σε μια τολμηρή νέα ανάγνωση ενός παραδοσιακού μεσαιωνικού ποιήματος, που μιλά απευθείας στο σήμερα.
Σε μια από τις πιο τολμηρές απόπειρες επικού σινεμά των τελευταίων ετών, μακριά από τα χαώδη μπάτζετ των στούντιο και τα ανέμπνευστα αναμασήματα ιστοριών, ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λόουερι («Ο Κύριος και το Όπλο», «A Ghost Story») τολμά μια μοντέρνα επαναπροσέγγιση ενός εκ των κλασικότερων κειμένων της αγγλόφωνης γραπτής παράδοσης. Αφηγείται ιδέες και συμβολισμούς του 14ου αιώνα στο σήμερα, δίχως αναχρονισμούς και παραποιήσεις, αλλά διερωτώμενος το πώς εκείνες οι ιδέες αντηχούν στη σημερινή εποχή, και αποτυπώνοντάς τις μέσα από μια εικαστικά επιβλητική συμφωνία χρωμάτων, σκηνικών και οπτικών τεχνασμάτων.
Ο Σερ Γκογουέιν (στο ρόλο ο Ντεβ Πατέλ), ο απερίσκεπτος και πεισματάρης ανιψιός του βασιλιά Αρθούρου ξεκινά ένα τολμηρό ταξίδι για να συναντήσει τον διαβόητο Πράσινο Ιππότη, που βάζει σε δοκιμασίες τη γενναιότητα των ανδρών. Στο δρόμο του θα αναμετρηθεί με φαντάσματα, γίγαντες, κλέφτες και δολοπλόκους σε ένα βαθύτερο ταξίδι αυτογνωσίας με σκοπό να αποδείξει την αξία του στα μάτια της οικογένειας. Αποστολή του να πληρώσει το τίμημα ενός παράτολμου παζαριού: να παραδώσει το κεφάλι του έναν χρόνο μετά τον αποκεφαλισμό του μυστηριώδη Πράσινου Ιππότη.
Η ταινία του Λόουερι τιμά τη λαϊκή παράδοση της Αγγλίας και της Ουαλίας και ξετυλίγει έναν διαχρονικό και σκοτεινό μύθο μέσα από την καθηλωτική ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής. Αλλά πώς ξεκίνησαν όλα για τον ίδιο;
«Μου άρεσε η ιδέα ενός νεαρού άντρα που εμπλέκεται σε ένα τόσο αλλόκοτο στοίχημα, η ιδέα ότι μπορείς να εμπλακείς σε ένα παιχνίδι με τίμημα τον θάνατο» λέει ο σκηνοθέτης, ο οποίος διάβασε πρώτη φορά το ποίημα ως πρωτοετής στο πανεπιστήμιο και διαπίστωσε στο πέρασμα του χρόνου πόσο βαθιά τον είχε επηρεάσει. Η ιδέα έμεινε στο μυαλό του για είκοσι χρόνια, μέχρι που το 2018 πήρε την απόφαση. «Σκέφτηκα ξανά τον Σερ Γκογουέιν και τον Πράσινο Ιππότη και αμέσως αποφάσισα να το μεταφέρω στη μεγάλη οθόνη. Άρχισα να ξαναγράφω το ποίημα και να το μεταφέρω σε σεναριακή μορφή, οπότε τρεις εβδομάδες μετά ήμουν έτοιμος».

ΕΝΑ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ
Μέρος του κύκλου των μύθων γνωστών ως αρθουριανών θρύλων, με επίκεντρο τον Βασιλιά Αρθούρο και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης, ο Σερ Γκογουέιν αντλεί έμπνευση από ουαλικές, αγγλικές και ιρλανδικές ιστορίες του κέλτικου παρελθόντος και της γαλλικής ιπποτικής παράδοσης του μεσαίωνα για να διηγηθεί το διαχρονικό παραμύθι ενός νεαρού ήρωα που καλείται να αποδείξει την αξία του μέσα από αλλόκοτες καταστάσεις. Το ποίημα μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Τόλκιν, ενώ ο Λόουερι επικεντρώνεται στην ιστορία του Σερ Γκογουέιν και την οδύσσειά του στο άγνωστο ανάμεσα σε ληστές, γίγαντες, ομιλούσες αλεπούδες και μια χήρα που μπορεί να κατέχει το κλειδί του μυστηρίου.
«Δεν καταλάβαινα γιατί αυτό το ποίημα έχει αντέξει στον χρόνο μέχρι που αποφάσισα να το μεταφέρω στη μεγάλη οθόνη και τότε αντιλήφθηκα πόσο απαιτητικό έργο ήταν», εξηγεί. «Το πρωτότυπο κείμενο είναι τόσο πλούσιο, τόσο γεμάτο μηνύματα και συμβολισμούς, που θα χρειάζονταν καμιά δωδεκαριά μεταφορές και πάλι δεν θα μπορούσαμε να αιχμαλωτίσουμε τη ζωντάνια του. Γράφτηκε τον 14ο αιώνα και παραμένει μοντέρνο. Μοιάζει σύγχρονο, αν και έχουν περάσει κοντά χίλια χρόνια! Αυτή η μεταφορά είναι μια ερμηνεία του κειμένου, που ανοίγει έναν διάλογο μαζί του. Είναι μία αντανάκλαση των αξιών του ποιήματος και μία έρευνα του κατά πόσο είναι επίκαιρες σήμερα».
Το πρωτότυπο ποίημα, έκτασης 2530 στίχων, συντέθηκε τον 14ο αιώνα από έναν άγνωστο ποιητή, ανήκει στις ιστορίες για τον Βασιλιά Αρθούρου και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης και ξεχωρίζει για την αμφιλεγόμενη και πλούσια ιστορία ενηλικίωσης που ξετυλίγει. Αποτελεί έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα, κι είναι ένα από τα διασημότερα μιας μακραίωνης παράδοσης έμμετρων ιπποτικών μυθιστορημάτων και ιστοριών γύρω από τη θρυλική φυσιογνωμία του Βασιλιά Αρθούρου.
Επανεκδόθηκε το 1925 από τον Τόλκιν και έχει συναρπάσει τους αναγνώστες από τότε, κερδίζοντας τη θέση του ανάμεσα στους αρθουριανούς θρύλους. Κάτω από όλη την εκκεντρικότητα και την αμφισημία υπάρχει ένα αλληγορικό σχόλιο για τη μάχη ανάμεσα στον χριστιανισμό και την παλαιά τάξη, καθώς ένας πολιτισμός (που ενσαρκώνει ο Βασιλιάς Αρθούρος) παλεύει με τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Αντλεί δε την έντασή του από την αντιπαλότητα ανάμεσα στον Χριστιανισμό και τον Παγανισμό, με σύμβολο τον μυστηριώδη Πράσινο Ιππότη, που αναδύεται μέσα από την ομίχλη τα Χριστούγεννα και εκφράζει μία ακατανίκητη και τρομακτική πρόκληση: ένας εθελοντής πρέπει να τον αποκεφαλίσει με τσεκούρι. Ως αντάλλαγμα, η γενναία αυτή ψυχή θα συμφωνήσει να εμφανιστεί στο Πράσινο Παρεκκλήσι ένα χρόνο μετά για να δεχτεί ως αντιστάθμιση το θανατηφόρο χτύπημα από το τσεκούρι του Πράσινου Ιππότη. Ο νεαρός Σερ Γκογουέιν δέχεται την πρόκληση και περιμένει έναν χρόνο για να ξεκινήσει το επικό του ταξίδι. Τα επόμενα Χριστούγεννα, διασχίζει ένα παγερό τοπίο, συναντά πολλές αινιγματικές φιγούρες, μερικές ζωντανές, άλλες νεκρές, άλλες επικές, άλλες μεταμφιεσμένες, άλλες όχι ανθρώπινες, που τον βοηθούν να ανακαλύψει τον εαυτό του.
«Η ιδέα του ιπποτισμού σε συνάφεια με έναν νέο άντρα που ανακαλύπτει τον εαυτό του είναι η ρίζα της ιστορίας για μένα», λέει ο Λόουερι. «Η ιδέα διαφαίνεται στο πρωτότυπο κείμενο και κάνει την ιστορία διαχρονική. Ο Γκογουέιν βρίσκεται σε μία επική αναζήτηση που θα τον οδηγήσει στην συνειδητοποίηση της αξίας του να είσαι ακέραιος».
Στα σχόλια της μετάφρασης του κλασικού ποιήματος στα ελληνικά, ο Βασίλης Κομπορόζος σχολιάζει επιπλέον πως «στη σημερινή πραγματικότητα τώρα, το έργο καλεί τους διοικούντες να ζουν και να διάγουν τον βίο τους σύμφωνα με την εικόνα που προβάλλουν προς τα έξω και σε αρμονία με τις ηθικές αξίες που διακηρύσσουν πως έχουν, χωρίς να υποκύπτουν στους πάσης φύσεως πειρασμούς από τους οποίους βρίθει η άσκηση της εξουσίας». Αλλά και να «δρουν με γνώμονα ανώτατες χριστιανικές αξίες της Καινής Διαθήκης, διαπνεόμενοι από ακεραιότητα, αίσθηση δικαίου, αλληλεγγύη, αγάπη, επιείκεια, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις των πολιτών και γινόμενοι και οι ίδιοι πρότυπα συμπεριφοράς, καθιστώντας τους ψηφοφόρους τους περήφανους που τους ψήφισαν». Καταλαβαίνει κανείς λοιπόν εύκολα άλλη μια διάσταση αυτού του τόσο παλαιού κειμένου που συναντά τον μοντέρνο άνθρωπο.
ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΣΤΟ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Ο Γκογουέιν έχει ελαττώματα, αλλά είναι συμπαθής. Ένας έφηβος ελευθέρων ηθών στην αυλή του Βασιλιά Αρθούρου, που στην αρχή της ταινίας απολαμβάνει τα νιάτα του και τελικά δείχνει τον ηρωισμό του όταν αποκεφαλίζει τον Πράσινο Ιππότη σε μία στιγμή αυθορμητισμού. «Ο Γκογουέιν μου δεν είναι απαίσιος, αλλά δεν είναι και στην καλύτερη εκδοχή του» λέει ο Λόουερι. «Μου αρέσουν οι πρωταγωνιστές που συνειδητοποιούν ότι έχουν ελαττώματα». Ο σκηνοθέτης ήθελε ο χαρακτήρας να έχει σχέση με τα σύγχρονα θέματα που εξερευνούν τη μοντέρνα αρρενωπότητα. «Τα θέματα της αρρενωπότητας είναι στο προσκήνιο σήμερα και μας έχουν οδηγήσει να σκεφτούμε τα πράγματα διαφορετικά», εξηγεί.
Με τον Πατέλ στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο Λόουερι κατάλαβε ότι μπορούσε να διατηρήσει τα ψεγάδια του Γκογουέιν χωρίς να θυσιάζει σε ηρωισμό, ωριμότητα ή ακεραιότητα. «Όσο κι αν ήθελα τον Γκογουέιν να ξεκινά από αμφίβολη αφετηρία, δεν ήθελα να τον μισήσουμε», τονίζει. «Ήξερα ότι τα αξιαγάπητα στοιχεία του Ντεβ θα μας ήταν χρήσιμα σε αυτή την εκδοχή του Γκογουέιν».
Ο Λόουερι θέλησε ακόμα να τονίσει τον δευτερεύοντα χαρακτήρα της Μόργκαν λε Φέι, που εμφανίζεται στις τελευταίες σελίδες του ποιήματος, αλλά στη δική του μεταφορά κρατά κυρίαρχο ρόλο. Ως σημαντική παρουσία στη λαϊκή αρθουριανή παράδοση, η Μόργκαν λε Φέι έχει ερμηνευτεί ως φεμινιστική παρουσία σε ένα κατά τα άλλα ανδροκρατούμενο κείμενο, εμφανιζόμενη ως μία μυστηριώδης τυφλή γυναίκα στο κάστρο του Λόρδου Μπέρτιλακ.

Η ένταση ανάμεσα στον χριστιανισμό και τον παγανισμό κυριαρχεί στην ταινία, με τη φράση «Ο Χριστός γεννιέται» δίπλα δίπλα με σκηνές του Γκογουέιν να είναι μικρός, ελεύθερος, πριν αποκεφαλίσει τον Πράσινο Ιππότη. Στα χέρια του συγκεκριμένου δημιουργού, ο «Πράσινος Ιππότης», όπως και στο πρωτότυπο κείμενο, είναι μία παραβολή για τον πειρασμό και τη σταύρωση στο τέλος της ιστορίας. «Ο Βασιλιάς Αρθούρος εκπροσωπεί τη χριστιανική πλευρά του βασιλείου, ενώ ο χαρακτήρας της Σαρίτα Τσάντχερι (μητέρας του Γκογουέιν στην ταινία) είναι πιο παγανιστικός και δεμένος με τη γη. Ο Βασιλιάς Αρθούρος κάνει χριστιανικές αναφορές στον λόγο του στην εναρκτήρια σκηνή και όταν ο Γκογουέιν φτάνει στο Πράσινο Παρεκκλήσι, αυτό σηματοδοτείται από έναν ετοιμόρροπο σταυρό. Είναι στο χέρι μας να ερμηνεύσουμε τον ρόλο της Φύσης στα πράγματα», λέει ο σκηνοθέτης.
Η ιστορία διαδραματίζεται τα Χριστούγεννα, όταν ο Γκογουέιν ξεκινά το ταξίδι του για να εκπληρώσει το χρέος του. «Το ποίημα είναι κλασικά χριστουγεννιάτικο και μου αρέσει που οι γιορτές και η εποχή είναι μέρος της ιστορίας», λέει τελικά ο Λόουερι. Στον ίδιο αρέσει εξάλλου να κάνει γυρίσματα στο κρύο και αναζήτησε την αίσθηση του 14ου αιώνα στα χρώματα της φύσης. «Στην Ιρλανδία έχουν ένα ανέκδοτο που λέει ότι έχεις τις τέσσερις εποχές σε μία ώρα κι αυτό είναι αλήθεια. Ξαφνικά είχαμε καταιγίδα, μετά χιόνι και σε πέντε λεπτά ο ουρανός άνοιγε με ένα ουράνιο τόξο», καταλήγει.
Σε αυτό τον εικαστικά επιβλητικό, και εντυπωσιακά διαχρονικό «Πράσινο Ιππότη», χρώματα, εποχές και αιώνες γίνονται τελικά ένα.
Η ταινία «Ο Πράσινος Ιππότης» είναι διαθέσιμη online στο Cinobo