«Πραγματικότητα είναι αυτό που κι όταν παύεις να το πιστεύεις δεν εξαφανίζεται», κατά τον Φίλιπ Κ. Ντικ. Στο επιδέξια αποπροσανατολιστικό θρίλερ του Αλέξη Αλεξίου, τι είναι όμως πραγματικότητα, τι είναι όνειρο, τι είναι απωθημένο; Ένα από τα κορυφαία ντεμπούτα του νέου ελληνικού σινεμά, 8 χρόνια πριν την «Τετάρτη 04:45» (δες την στο Cinobo).

Τι είναι όμως η «Ιστορία 52»; Είναι η ιστορία του Ιάσονα, που γνωρίζει την Πηνελόπη στο σπίτι του σ΄ ένα δείπνο με κοινούς φίλους. Βγαίνουν, γνωρίζονται και κάποια στιγμή η Πηνελόπη μετακομίζει σπίτι του. Μαζί της μπορεί να μοιραστεί τα πάντα, ακόμα και εκείνο το παιδικό παιχνίδι να καθοδηγεί τα όνειρά του. Μέχρι που ένα πρωινό ο Ιάσονας ξυπνά και η Πηνελόπη έχει εξαφανιστεί. Δεν ξέρει ούτε πού βρίσκεται, ούτε γιατί έφυγε. Δεν μπορεί να θυμηθεί τι μεσολάβησε. Φταίνε οι χρόνιοι πονοκέφαλοι ή ένα μυστικό που έρχεται από το παρελθόν και τον απομακρύνει από την πραγματικότητα;

Ο Ιάσονας αποφασίζει να κερδίσει πίσω τη μνήμη και τη ζωή του. Αλλά κάτι τον εμποδίζει διαρκώς. Είναι το παιδικό παιχνίδι που επιστρέφει; Απειλείται από μία μορφή ψυχικής διαταραχής; Ή μήπως από ένα ανεξήγητο φυσικό φαινόμενο, μια χρονική δίνη που τον τραβάει όλο και πιο βαθιά μέσα της;

Η ταινία διακρίθηκε ακόμα και στην εποχή της, έχοντας επιλεγεί από Φεστιβάλ σαν του Ρότερνταμ και του Τορόντο, αλλά και του ειδικευμένου στο σινεμά του φανταστικού, Sitges. Με την «Τετάρτη» μια ταινία που αγαπήθηκε από το κοινό στο Cinobo, ζητήσαμε από τον σκηνοθέτη Αλέξη Αλεξίου να συστήσει την «Ιστορία 52» καθώς γίνεται διαθέσιμη στην πλατφόρμα.

Πώς θα σύστηνες την Ιστορία 52 στους θεατές που σε γνώρισαν μέσα από την Τετάρτη 4:45;

Ένα ψυχολογικό θρίλερ σε συσκευασία ταινίας δωματίου.

Ποια ήταν η μεγάλη έμπνευση πίσω από την Ιστορία 52, σε επίπεδο ιστορίας ή επιρροών; Πως σχηματίστηκε η ταινία;

Πηγή έμπνευσης για το σενάριο υπήρξε ένα μικρό διήγημα του Φίλιπ Κ. Ντικ με τίτλο «Ελπίζω να φτάσω σύντομα», αλλά και το «Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ» του Αλεν Ρενέ.

Τι σε ελκύει σε αυτούς τους ήρωες που μοιάζουν χαμένοι σε έναν λαβύρινθο; Είτε αυτός ο λαβύρινθος αποτυπώνεται ως ένα διαμέρισμα, είτε μια ολόκληρη βροχερή πόλη.

Με ενδιαφέρουν οι αφηγήσεις όπου οι ήρωες αντιμάχονται τους εαυτούς τους. Στην «Ιστορία 52» ο ήρωας βρίσκεται παγιδευμένος σε μια χωροχρονική λούπα που ο ίδιος – ή το μυαλό του – γεννά, και που στην αρχή νομίζει πως θα ελέγξει, επιχειρώντας να διορθώσει τα λάθη, να νικήσει τις ανασφάλειες και τις εμμονές του. Τελικά χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας, της αλήθειας και του εαυτού του και αρχίζει να πελαγοδρομεί αέναα μέσα στη δίνη του μυαλού του και στις όχθες του ασυνειδήτου.

Στην «Τετάρτη 04:45» ο ήρωας βγαίνει από το διαμέρισμα στην πόλη. Η τελευταία αποτελεί αιτία αλλά και προέκταση του νοητικού και συναισθηματικού του αποπροσανατολισμού. Το φως, οι σκιές, τα χρώματα, το σκοτάδι, η βροχή, τα κτήρια και οι δρόμοι, τα πάντα αντανακλούν τα συναισθήματα και την απελπισία του, την έλλειψη διεξόδου και κατεύθυνσης.

Τι θυμάσαι περισσότερο από την εποχή που γύριζες την ταινία;

Την εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολο για έναν νέο σκηνοθέτη, ακόμη και αν είχε αρκετές μικρού μήκους στο βιογραφικό του, να έχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Έπρεπε να περάσει ίσως κανείς την ηλικία των 40 για να θεωρηθεί πρωτοεμφανιζόμενος. Αποφάσισα να κάνω μια ταινία περιορισμένη μέσα σε ένα χώρο προσπαθώντας να μειώσω το κόστος παραγωγής. Ξεκινήσαμε γυρίσματα με φίλους και συνεργάτες στο σπίτι που έμενα, όπου και τελικά παγιδευτήκαμε για 7 ή 8 εβδομάδες. Τελειώσαμε τα γυρίσματα όταν στην ουσία ξεμείναμε από φιλμ.

Η ταινία κατάφερε να ολοκληρωθεί γιατί ο τότε πρόεδρος του κέντρου κινηματογράφου Γιώργος Παπαλιός έπεισε τελικά το ΔΣ του οργανισμού – που μας είχε απορρίψει αρχικά – να μας ενισχύσει. Λίγο μετά η ταινία βρέθηκε στο διαγωνιστικό του Ρότερνταμ. Κάτι τέτοιο εκείνη την εποχή ήταν σχετικά πρωτόγνωρο, καθώς η ταινία είχε παρακάμψει την επίσημη ελληνική πρεμιέρα. Μέχρι τότε ο κανόνας ήθελε τις ελληνικές ταινίες να παίζονται πρώτα στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πριν επιλεγούν σε κάποιο σημαντικό φεστιβάλ του εξωτερικού.

Ποια σκηνή της ταινίας ξεχωρίζεις, τόσα χρόνια μετά; Και τι το ξεχωριστό σημαίνει για σένα;

Νομίζω μια από τις όμορφες σκηνές της ταινίας είναι αυτή στην παραλία του Καϊάφα στην Πελοπόννησο. Είναι η μοναδική εξωτερική σκηνή, στην αρχή και στο τέλος της ταινίας. Έχει μια παράξενη, σκοτεινή ομορφιά. Θυμάμαι ότι τη γυρίσαμε με τα τελευταία ληγμένα κουτιά 16αρι φιλμ που είχαμε, για αυτό και έχει μια αλλόκοτη αποχρωματισμένη σχεδόν μωβ απόχρωση.

Τι έχει αλλάξει στο ελληνικό σινεμά από όταν γύρισες την «Ιστορία 52» μέχρι σήμερα;

Οι ελληνικές ταινίες έχουν γίνει σαφώς πιο εξωστρεφείς, έχουν βρει το κοινό τους αλλά και τη θέση τους στα μεγάλα φεστιβάλ. Υπάρχει ταλέντο και δυναμική αλλά σε θεσμικό επίπεδο συνεχίζει να λείπει η στρατηγική και η πολιτική βούληση. Κατά συνέπεια παραμένουν, δυστυχώς με μεγαλύτερη ένταση από ποτέ, και τα δομικά προβλήματα χρηματοδότησης της ελληνικής ταινίας, καθώς νέοι θεσμοί όπως ο ΕΚΟΜΕ – που στοχεύει κυρίως στην προσέλκυση ξένων παραγωγών και στην ενίσχυση του προγράμματος μυθοπλασίας των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών – δεν επαρκούν να τα επιλύσουν.

Το φιλμ είδους δεν είναι κάτι το τρομερά συνηθισμένο στο ελληνικό σινεμά. Τι σε γοητεύει στο να εξερευνάς αυτά τα είδη;

Το σινεμά είδους απαιτεί ένα πολύ πιο οργανωμένο σύστημα παραγωγής και διανομής. Είναι δύσκολο να παραχθεί και να υπάρξει έξω από το πλαίσιο μιας εθνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Το είδος σού προσφέρει έναν χάρτη, ένα blueprint για να στήσεις μια ιστορία. Με ενδιαφέρει η καθαρότητα της φόρμας του, η δυναμική που κρύβει στα αφηγηματικά μοτίβα και στις δοκιμασμένες συμβάσεις του, αλλά και η ειλικρίνεια των προθέσεών του.

Ένας αγνός θεατής-παιδί που μεγαλώνει μέσα από τις κινηματογραφικές εικόνες δεν αντιλαμβάνεται το σινεμά τόσο ως τέχνη, αλλά ως εμπειρία με συγκεκριμένα συγκινησιακά χαρακτηριστικά: γέλιο, φόβος, αγωνία, κ.λπ. Τα κινηματογραφικά είδη, ιδανικά, στοχεύουν ακριβώς εκεί, στην καθαρότητα της εμπειρίας, στα πρωταρχικά αυτά «παιδικά» συναισθήματα.