Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα αντίδραση που παρατηρεί κανείς στη ροή της καριέρας των ιδρυτών του Δόγματος ‘95. Όταν μια δημιουργική κολεκτίβα, ανάμεσα στους οποίους ο Τόμας Βίντερμπεργκ και ο Λαρς φον Τρίερ, εισήγαγαν μια σειρά από αισθητικούς και τεχνικούς κανόνες κινηματογραφικής δημιουργίας, φαινομενικά απαλλαγμένης από κάθε είδους επεμβατικά στοιχεία, η συζήτηση κατευθείαν έφτασε να αφορά: Τι αποτελεί την ουσία του σινεμά; Τα τεχνικά μέσα ή το παντελώς απογυμνωμένο όραμα;
Οι ίδιοι οι Δανοί φαίνεται να διασκέδασαν πολύ με το αρχικό σοκ που δημιούργησαν με το πρώτο ζευγάρι ταινιών του Δόγματος ‘95, αφήνοντάς το πίσω εντελώς άμεσα για τα επόμενά τους πρότζεκτ. Το 1998 στις Κάννες ο Τρίερ έστειλε τους «Ηλίθιους» κι ο Βίντερμπεργκ την «Οικογενειακή Γιορτή», δύο φιλμ αρκετά καλά ώστε να δώσουν αρκετή βαρύτητα στην ιδέα αυτού του δογματικού νέου κύματος. Γυρισμένα ως low budget νατουραλιστικά πρότζεκτ δίχως post-production στο sound design ή οποιαδήποτε χρήση props, τα φιλμ ξεσήκωσαν αντιδράσεις, συζητήθηκαν και δίχασαν, πριν φτάσουν να θεωρούνται ανάμεσα στα σημαντικότερα της καριέρας των δύο σκηνοθετών.
Η «Οικογενειακή Γιορτή» έφυγε με ένα ειδικό βραβείο της Επιτροπής και οι «Ηλίθιοι» με άδεια χέρια αλλά αναμφίβολα αυτό που άφησαν πίσω ξεπερνά την όποια τότε βράβευση. Και, όπως αναφέραμε παραπάνω, μέρος της κληρονομιάς αυτών των ταινιών περιλαμβάνει και την απευθείας δημιουργική αντίδραση των σκηνοθετών τους. Για τον Τρίερ ήταν το μιούζικαλ μελόδραμα «Χορεύοντας στο Σκοτάδι», ενώ για τον Βίντερμπεργκ ήταν το αλληγορικό αγγλόφωνο φιλμ επιστημονικής φαντασίας «Όλα για τον Έρωτα» με τον Χοακίν Φοίνιξ και την Κλερ Ντέινς. Δηλαδή, υπό μία έννοια, αντίδραση στην αντίδραση.
Κι αν για τον Τρίερ η έκτοτε διαδρομή του αφορά ένα σύνολο έργου αδυσώπητα προσωπικού που κορυφώνεται (μέχρι τώρα τουλάχιστον) με μια αληθινή κατάβαση στην κόλαση για τον ίδιο τον auteur (στο «Σπίτι που Έχτισε ο Τζακ», το οποίο είναι διαθέσιμο για streaming στο Cinobo), η πορεία του Βίντερμπεργκ υπήρξε μονίμως απρόβλεπτη και σε μεγάλο βαθμό αταξινόμητη.
Έχουμε τον θρίαμβο των Καννών του ‘98, με το επίσημο πρώτο φιλμ του Δόγματος ‘95. Η «Οικογενειακή Γιορτή» ακολουθώντας τους αυστηρούς κανόνες αυθεντικότητας (αλλά βασισμένη, ειρωνικά, σε μια ιστορία που άκουσε στο ραδιόφωνο η οποία επιβεβαιώθηκε ως πλαστή) μας κάνει θεατές στο δείπνο των 60ών γενεθλίων του πατριάρχη μιας οικογένειας κατά το οποίο αναδύονται φρικτές αλήθειες για το παρελθόν τους. Η ταινία του Βίντερμπεργκ αποτύπωσε την οικογενειακή κακοποίηση με έναν κινηματογραφικά απαράμιλλο τρόπο, σόκαρε και τιμήθηκε στην εποχή του και απέκτησε μια αληθινά πλούσια διάρκεια ζωής μέσα από πολλαπλές θεατρικές διασκευές σε δεκάδες χώρες (ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα) στα χρόνια που ακολούθησαν.
Η «Οικογενειακή Γιορτή» έφερε τον Δανό σκηνοθέτη στο προσκήνιο του Ευρωπαϊκού σινεμά με έναν τρόπο άμεσο και κάπως αναντίρρητο- ήταν δεδομένο πως κάθε δουλειά του θα μας απασχολούσε για τα πολλά επόμενα χρόνια. Ακόμα κι όταν ακολούθησε μια δεκαετία ταινιών δίχως καμία αληθινή επιτυχία, ο Βίντερμπεργκ δεν σταμάτησε να είναι υπολογίσιμο όνομα: To «Όλα για τον Έρωτα» δίχασε και απέτυχε (έχει τους υπερασπιστές του, ανάμεσα στους οποίους κι ο υπογράφων), το «Dear Wendy» (σε σενάριο Τρίερ) δέχθηκε εχθρική αντιμετώπιση από τους κριτικούς και η κωμωδία «A Man Comes Home» δεν κατάφερε να απασχολήσει καν.
‘Υστερα από τα παράξενα ‘00s του, ο Βίντερμπεργκ βρίσκει ξανά μια μικρή φεστιβαλική επιτυχία με μια κάποια επιστροφή στις ρίζες. Στο «Submarino» δύο αυτοκαταστροφικά αδέρφια συναντιούνται στην κηδεία της μητέρας τους και προσπαθούν να συμφιλιωθούν με ένα παρελθόν γεμάτο από καταχρήσεις, προσωπικές και οικογενειακές τραγωδίες. Κι αν είναι μια από τις λιγότερο γνωστές στιγμές του, τον φέρνει ωστόσο ξανά στο φεστιβαλικό στερέωμα με συμμετοχή στο Φεστιβάλ Βερολίνου και διακρίσεις στα βραβεία Bodil, καθώς επιστρέφει εκ νέου σε αυτό που γνωρίζει καλύτερα. Σε ένα, δηλαδή, καταιγιστικό και σπαρακτικό οικογενειακό δράμα που αναζητά την ανθρωπιά των ηρώων του ακόμα και στις χειρότερες στιγμές τους.
Είναι, επιπλέον, και η πρώτη του σεναριακή συνεργασία με τον Τομπάιας Λίντχολμ («Πειρατεία στον Ωκεανό», «Mindhunter») που στο εξής θα γινόταν ο σταθερός του συνεργάτης σε μερικές από τις πολύ σημαντικές επιτυχίες που θα ακολουθούσαν.
Η καριέρα του από αυτό το σημείο εκτοξεύεται ξανά, ακολουθώντας μια περίεργη τροχιά που τον βλέπει να κινείται διαρκώς ανάμεσα στα εσωτερικά δανέζικα δράματα και στα αγγλόφωνα πειράματα στυλ. Σκηνοθετεί την τεράστια επιτυχία «Το Κυνήγι» με τον Μαντς Μίκελσεν πριν έρθει στην Αγγλία το 2015 για το παντελώς απρόσμενο αλλά σφόδρα υποτιμημένο, ρομαντικό δράμα εποχής «Μακριά από το Πλήθος» (με την Κάρεϊ Μάλιγκαν και τον Ματίας Σέναρτς).
Γυρίζει στη Δανία για να δουλέψει ξανά με τον Λίντχολμ στο -βραβευμένο στο Βερολίνο- «Κοινόβιο», για ένα ζευγάρι στην Κοπεγχάγη του ‘70 που αποφασίζει να δημιουργήσει ένα κοινόβιο στο μεγάλο σπίτι που κληρονομεί. Ένα διεισδυτικό έργο για τους οικογενειακούς, ερωτικούς -και όχι μόνο- δεσμούς, όπως βιώνονται στο πλαίσιο μιας κοινοβιακής κοινότητας, και μια ακόμα επιστροφή στις ρίζες του. Την οποία ακολουθεί με το τιμιότατο b-movie «Kursk», μια αγωνιώδη Ευρωπαϊκή συμπαραγωγή για την τελευταία αποστολή ενός υποβρυχίου, με ένα καστ που συμπεριλαμβάνει τον Ματίας Σέναρτς, τον Κόλιν Φερθ, την Λέα Σεϊντού, και τον Μαξ φον Σίντοφ.
Και η -νέα, μέχρι την επόμενη- μεγάλη επιτυχία που ακολουθεί τον βρίσκει ξανά στη Δανία, για το ήδη υπερεπιτυχημένο «Another Round / Druk», που τον επανενώνει με τον Λίντχολμ στο σενάριο και τον Μίκελσεν στον κεντρικό ρόλο. Μια ταινία που ήδη λογίζεται ως το οσκαρικό φαβορί της φετινής κατηγορίας Διεθνούς Φιλμ, και βρίσκει τον Βίντερμπεργκ να σκηνοθετεί ένα μεστό, διερευνητικό, διονυσιακής κορύφωσης δράμα, γυρισμένο εν μέρει στο σχολείο (και με τους συμμαθητές) της κόρης του Βίντερμπεργκ που, τραγικά, έχασε τη ζωή της λίγες μέρες μετά την έναρξη των γυρισμάτων. Πρόκειται για ένα φιλμ βουτηγμένο μες στην ανάγκη για ζωή, που μοιάζει να ανακαλύπτει την έκσταση μέσα στην θλίψη.
Είναι ίσως τελικά αυτή η γραμμή που διατρέχει όλη τη συναρπαστική, απρόβλεπτη φιλμογραφία του Βίντερμπεργκ, από το «Druk» μέχρι πίσω, στην «Οικογενειακή Γιορτή». Ενός σκηνοθέτη με μια διαρκή, επίμονη περιέργεια, που δε σταμάτησε ποτέ να εξερευνά το πώς -εκεί, στο βάθος του- λειτουργεί τελικά ο άνθρωπος. Και να αναζητά αυτά που βρίσκονται στις πιο σκοτεινές, ανεξερεύνητες γωνίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
