Πώς έγινε η επιστροφή του Πολ Βερχόφεν στην Ευρώπη, μετά από μια 20ετία που μεγαλούργησε στο Χόλιγουντ; Έχοντας δημιουργήσει τεράστιες επιτυχίες όπως το «Βασικό Ένστικτο» και το «Ρόμποκοπ», και ιδιάζουσες σάτιρες που αναλύονται, συζητιούνται και διχάζουν μέχρι και σήμερα (όπως το «Starship Troopers» και το «Showgirls»), ο μεγάλος Ολλανδός Πολ Βερχόφεν γύρισε οριστικά στην Ευρώπη στις αρχές του 21ου αιώνα, για την πρώτη του ταινία στην Ολλανδία μετά τον «Τέταρτο Άνθρωπο» πίσω στο 1983.

Η αναγνώριση τον ακολούθησε πίσω και στην Ευρώπη φυσικά, με το «Elle» με την Ιζαμπέλ Ιπέρ να εξελίσσεται σε μια από τις μεγάλες επιτυχίες της καριέρας του, με βραβεία και αναγνώριση – ακολουθούμενο από την βέβηλη «Μπενεντέτα» που επίσης βρέθηκε στο Διαγωνιστικό των Καννών.

Ανάμεσα όμως σε αυτές τις περιόδους, υπάρχει μια ταινία του, αδίκως ξεχασμένη από την ιστορία. Είναι ένα εντυπωσιακό κατασκοπικό θρίλερ με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατακτητές, αντιστασιακούς και προδότες – και με την Καρίς βαν Χούτεν του «Game of Thrones» στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Είναι η ιστορία της Ράχελ Στάιν στα τέλη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Μια Εβραία τραγουδίστρια η οποία ζούσε στο Βερολίνο πριν από τον πόλεμο και η οποία αναγκάστηκε να κρυφτεί από το ναζιστικό καθεστώς της κατεχόμενης Ολλανδίας. Συνεργάζεται με μέλη της Ολλανδικής αντίστασης και αγωνίζεται με κάθε τρόπο να εντοπίσει εκείνον που αφάνισε την οικογένειά της, ο οποίος πρόδιδε Εβραίους για να αποσπάσει τα τιμαλφή τους. Μια τυχαία συνάντηση θα έχει αποτέλεσμα να μπορέσει να εισχωρήσει στην οργάνωση των Ναζί, όμως για πόσο θα μπορέσει να διατηρήσει την αλήθεια κρυφή; Και θα μπορέσει να διορθώσει τα λάθη της ίδιας της Ιστορίας;

Έχει ενδιαφέρον να δούμε τι λέει ο ίδιος ο θρυλικός Πολ Βερχόφεν για όλα αυτά, μέσα από μια συνέντευξή του που ανασύραμε από τα επίσημα υλικά της ταινίας, κατά την αρχική κυκλοφορία στο φεστιβάλ Βενετίας το 2006.

Πώς θα περιγράφατε τη «Μαύρη Λίστα»;

Είναι ένα θρίλερ εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα. Όλες οι γραμμές ιστορίας στην «Μαύρη Λίστα» έχουν τη βάση τους στην πραγματικότητα και οι περισσότεροι χαρακτήρες βασίζονται σε πραγματικούς ανθρώπους.

Υπήρξε ποτέ αυτό το «μαύρο βιβλίο»;

Το λεγόμενο «μικρό μαύρο βιβλίο»; Απολύτως. Πολλά έχουν γραφτεί γι' αυτό. Ο Γκέραρντ Σέτεμαν [σσ. Σεναριογράφος της ταινίας και σταθερός συνεργάτης του Βερχόφεν στην Ολλανδία] το συνάντησε για πρώτη φορά στο βιβλίο «Moordenaarswerk» του Χανς βαν Στράτεν που δημοσιεύθηκε τη δεκαετία του '60. Σκέφτηκε αμέσως ότι ήταν μια καλή αρχή για ένα σενάριο. Το «μικρό μαύρο βιβλίο» ήταν το ημερολόγιο ενός κ. Ντε Μπουρ, δικηγόρου στη Χάγη που πυροβολήθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο. Οι δολοφόνοι δεν βρέθηκαν ποτέ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Ντε Μπουρ διαπραγματεύτηκαν μεταξύ της διοίκησης του γερμανικού στρατού στη Χάγη και της αντίστασης, να προσπαθήσουν να αποφευχθεί η περιττή αιματοχυσία. Η αντίσταση θα δολοφονούσε ανθρώπους και οι γερμανοί θα έπαιρναν εκδίκηση πυροβολώντας ομήρους στο δρόμο. Όταν ήμουν έξι χρονών, με είχαν αναγκάσει να περάσω δίπλα από αυτά τα σώματα. Το μαύρο βιβλίο του Ντε Μπουρ, το οποίο πιθανώς περιείχε ονόματα των προδότες και συνεργάτες – μέχρι την κορυφή – δεν βρέθηκε ποτέ.

Ήσουν χαρούμενος που έκανες μια ταινία στην Ολλανδία μετά από είκοσι χρόνια;

Κυρίως, χάρηκα που είχα την ευκαιρία να κάνω μια ταινία από σενάριο του Γκέραρντ. Για πολύ καιρό προσπαθούσαμε να καταλάβουμε την ιστορία. Η βασική ιδέα παρέμεινε η ίδια: μια ομάδα Εβραίων προδίδονται και σκοτώνονται και ο βασικός χαρακτήρας κυνηγά τον προδότη. Αρχικά, είχα αρσενικό κεντρικό ήρωα. Και αυτό μας δημιούργησε ένα πρόβλημα: δεν ξέραμε πώς να τον κάνουμε να διεισδύσει αξιόπιστα στο γερμανικό στρατόπεδο. Πριν από τρία χρόνια ο Γκέραρντ έλυσε το παζλ: πρέπει να είναι μια γυναίκα. Μετά όλες οι σκηνές που οραματιστήκαμε, ξαφνικά μπήκαν στη θέση τους.

Αν το «Soldier of Orange» ήταν μια ηρωική ιστορία, πώς θα χαρακτηρίζατε τη «Μαύρη Λίστα»;

Ως διόρθωση στο «Soldier of Orange». [σσ. Μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ολλανδικής περιόδου του Βερχόφεν.] Η «Μαύρη Λίστα» είναι μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση της Ιστορίας. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που ήθελα να κάνω αυτή την ταινία. Ήθελα να δείξω πώς ήταν τότε η πραγματικότητα. Όχι ασπρόμαυρη, αλλά με αποχρώσεις του γκρι. Παλαιότερα ήταν κοινός τόπος η άποψη πως οι Ολλανδοί και οι η αντίσταση ήταν ήρωες, και οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί συμπαθούντες τους ήταν κακοί. Όμως οι άνθρωποι δεν ήταν ούτε ήρωες ούτε villains. Θα μπορούσαν να είναι ηρωικοί ενώ συμπεριφέρονται σαν κακοί, και το αντίστροφο

Τονίζετε ότι η «Μαύρη Λίστα» είναι και ψυχαγωγία.

Φυσικά, οι ταινίες είναι μια υπέροχη διασταύρωση τέχνης και επιχειρήσεων. Ο απώτερος στόχος είναι να συνδυαστούν αυτά τα αντίθετα με κάποιο εξαιρετικό τρόπο. Αυτό είναι που κάνει μια ταινία διαρκούς αξίας και εμπορική επιτυχία. Αυτό προσπαθώ πάντα: μια διασκεδαστική ταινία που αρέσει σε ένα ευρύ κοινό, από καθηγητή μέχρι υπάλληλο καταστήματος, που παραμένει αξιόλογο για δεκαετίες. Εκτός από τον Ντέιβιντ Λιν, λίγοι άνθρωποι το έχουν καταφέρει αυτό.

Η Ρέιτσελ και η Ρόνι εμπνέονται επίσης από αληθινούς ανθρώπους;

Στη Ρέιτσελ συγχωνεύτηκαν πολλά άτομα. Από ήρωες της αντίστασης μέχρι καλλιτέχνες. Ο Γκέραρντ και εγώ τα ενώσαμε σε έναν χαρακτήρα. Ο χαρακτήρας της Ρόνι είναι φανταστικός, αλλά εκείνες τις μέρες υπήρχαν πολλά κορίτσια σαν αυτό. Πήγαιναν όπου τους φυσούσε ο αέρας. Πολιτικά είναι πολύ αφελής. Πολλοί άνθρωποι εκείνη την εποχή ήταν «και με τις δύο πλευρές».

Όπως και με τις προηγούμενες ταινίες σας, η «Μαύρη Λίστα» έχει εξαιρετική αίσθηση ρυθμού.

Νομίζω ότι βγαίνει από τη συνεργασία μας με τον Γκέραρντ. Όταν εργάζεται μόνος ή με άλλους, η δυναμική είναι διαφορετική. Ο Γκέραρντ και εγώ πάντα κάναμε κλικ. Είμαστε από παρόμοιο υπόβαθρο, παρόλο που οι χαρακτήρες μας είναι πολύ διαφορετικοί. Ήμασταν και τα δύο παιδιά στον πόλεμο, πήγαμε στο γυμνάσιο, σπουδάσαμε στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν και υπηρετήσαμε κι οι δύο το στρατό. Μετά συναντηθήκαμε στην τηλεοπτική σειρά «Floris». Μετά είναι εύκολη η συνεργασία παρότι είμαστε από διαφορετικούς κόσμους.

Στην Αμερική δούλεψα με τον Έρικ Νόιμαϊερ στο «RoboCop» και στο «Starship Troopers», αλλά η γλώσσα ήταν ένα ζήτημα. Όταν γράφω κάτι στα αγγλικά, ζητώ πρώτα από τη Στέισι Λούμπρεζερ τη συμπαραγωγό μου να το ελέγξει γιατί συνήθως τα αγγλικά μου είναι αρκετά φτωχά, δύσκαμπτα. Δε νιώθω ασφαλής με τη γραφή στα αγγλικά. Ίσως γι' αυτό έχω κάνει τόσες πολλές ταινίες είδους στην Αμερική!

Μπορώ να ανταποκριθώ στην αμερικανική κουλτούρα, μπορώ να προσθέσω, μπορώ να την επικρίνω και να είμαι ειρωνικός. Και το έχω κάνει. Αλλά δεν μπορώ πραγματικά να σκεφτώ σε αυτήν την κουλτούρα. Χρειάζομαι λοιπόν ένα συγγραφέα για να μου δώσει ένα συμπαγές σχέδιο. Και τότε είμαι αρκετά καλός αρχιτέκτονας για να παίξω με αυτό και να προσθέσω σκηνές.

Ειδικά μετά τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών δυσκολεύομαι να καταλάβω τους Αμερικανούς. Τελικά θα επιστρέψω στην Ολλανδία. Δεν έχω γίνει τόσο φαν της Αμερικής που να θέλω να περάσω τις υπόλοιπες μέρες μου εκεί.

Εκτός από το σενάριο, υπήρχαν και άλλοι λόγοι για τους οποίους ήσασταν χαρούμενοι που εργάζεστε πάλι στην Ολλανδία;

Το καλύτερο ήταν να μπορέσω να δουλέψω με το υποκριτικό ταλέντο, της Καρίς Βαν Χούτεν. Στο καστ έχω ηθοποιούς υψηλής ποιότητας. Στην Αμερική είχα σχεδόν καμία πρόσβαση σε αυτήν την κατηγορία ονομάτων. Θα μου άρεσε πολύ να κάνω μια ταινία με τη Νικόλ Κίντμαν ή
Τομ Κρουζ, αλλά είναι σχεδόν αδύνατο. Ο μόνος τρόπος είναι ένα ειδικό έργο που είναι προσαρμοσμένο στον εκάστοτε σταρ. Έτσι, στις αμερικανικές παραγωγές μου δεν μπόρεσα ποτέ να διατηρήσω μια σταθερή ομάδα ηθοποιών – κάτι που πάντα έκανα στην Ολλανδία.