Τι είναι η ταινία τρόμου και πώς καθορίζεται; Ταινίες δομημένες πάνω σε συμβάντα βίας, τρόμου και αγωνίας, κατασκευασμένες με πρωταρχικό σκοπό να κάνουν το κοινό τους να φοβηθεί. Ιστορίες σασπένς πάνω στο άγνωστο, στο διαφορετικό, στο απόκοσμο, στο ταμπού. Ταινία τρόμου είναι αυτή που ταξιδεύει τον θεατή εκεί που δεν τολμά να πάει ο νους του, δίχως να προσφέρει καμία απολύτως ασφάλεια στη διάρκεια της διαδρομής.

Ας φανταστούμε τώρα την ταινία τρόμου, αλλιώς. Δίχως τινάγματα. Δίχως τέρατα. Δίχως ουρλιαχτά. Αυτά είναι κάποια βασικά στοιχεία που έχουμε συνδέσει με το είδος, πόσο συχνά μπορεί όμως ο τρόμος να ελλοχεύει στην παραμικρή γωνιά της απλής καθημερινότητας; Στην αγωνία της ψηφιακής επικοινωνίας. Στην κρίση ταυτότητας μιας παραμυθένιας ζωής που εξελίσσεται σε βίαιο εφιάλτη. Στον ψυχολογικό πανικό της απομόνωσης. Στην ασφυξία μιας οικογενειακής τραγωδίας. Στην υπαρξιακή απόγνωση του έρωτα και της δημιουργίας.

Ενώ η ταινία τρόμου συνδέεται όμως πολύ συχνά με το φανταστικό, με το μεταφυσικό, με το τερατώδες, τα στοιχεία του είδους μπορούμε να τα εντοπίσουμε σε μια πλειάδα άλλων φιλμ. Στις αισθητικές επιλογές της αφήγησης, στις θεματικές της ιστορίας, στην αποτύπωση των χαρακτήρων, στην ρήξη της επικοινωνίας, στην υπαινικτικότητα της όποιας απειλής. Σε έναν διαρκή τρόμο που μπορεί να βρίσκεται παντού και να παίρνει κάθε μορφή- ακόμα και δίχως για ούτε μία στιγμή αυτό να αποτυπώνεται με κυριολεκτικό και σαφή τρόπο ως τέτοιος.

Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μπορούμε να δούμε ως ταινία τρόμου το “Personal Shopper”; Στην μάλλον ακατηγοριοποίητη ταινία του Ολιβιέ Ασαγιάς, η Κρίστεν Στιούαρτ παίζει την Μορίν, μια νεαρή γυναίκα που ζει στο Παρίσι ως προσωπική βοηθός ενός μοντέλου όμως τα πάντα στον κόσμο του φιλμ μοιάζουν μακριά από το γκλάμουρ και την συμβατική φωτογένεια που μια τέτοια συνθήκη μαρτυρά. Η Μορίν έχοντας χάσει τον αδερφό της περνά τα στάδια της θλίψης μέσα από μια εσωτερική διαδρομή, καθώς ο Ασαγιάς παρουσιάζει τον κόσμο της με έναν, θα λέγαμε, τρόπο συναισθηματικά αποχρωματισμένο. Οι χώροι στους οποίους κινείται γεμίζουν από την ένταση της απώλειας και η επικοινωνία στοιχειώνεται από φαντάσματα. Η Κρίστεν Στιούαρτ μετατρέπεται στην πιο σιωπηλή scream queen του arthouse σινεμά των ‘10s.

Χωρίς να υπακούν στις καθαρές συμβάσεις ενός κινηματογραφικού θρίλερ αλλά παρ’όλα αυτά παραδίδοντας σαφείς παραλλαγές του μέσα από τον ρυθμό και την τοποθέτηση ηρώων και ηρωίδων σε ασφυκτικά περιβάλλοντα, μια πλειάδα ακόμα αναγνωρισμένων auteurs έχουν αφήσει το δικό τους στίγμα ως εναλλακτικές horror προτάσεις της περασμένης δεκαετίας. Από τον Λάνθιμο του “Ελαφιού” και μια οικογένεια σε μετωπική σύγκρουση με το κάρμα ως την Λιν Ράμσεϊ και την σχεδόν μεταφυσική μητρική απόγνωση του “Κέβιν”, κι από τον Άλεξ Ρος Πέρι του κλειστοφοβικού ψυχολογικού πορτρέτου της “Βασίλισσας της Γης” σε διάλογο με τον Πολάνσκι του “Μαχαιριού στο Νερό”, μέχρι τον Ντέιβιντ Λιντς και το σκληρό πορτρέτο θλίψης από την κόλαση της Λόρα Πάλμερ στο “Twin Peaks: Fire Walk with Me” να αντιστρέφει βίαια και τολμηρά τον τηλεοπτικό εαυτό του.

Ο καθαρός τρόμος μπορεί να εντοπίζεται σε μια απροσδιόριστη αίσθηση Αποκάλυψης σε ένα κλειστοφοβικό, υστερικό οικογενειακό δείπνο που μοιάζει σαν τελευταίο απομεινάρι του κόσμου (στο άκρως διχαστικό “Ακριβώς το Τέλος του Κόσμου” του Ξαβιέ Ντολάν). Ή σε μια αιματηρή διαδρομή σαδισμού και κατάβασης στην κόλαση (στην αλληγορική αυτοπροσωπογραφία “Το Σπίτι που Έχτισε ο Τζακ” του Λαρς φον Τρίερ). Ή ακόμα και σε ένα πολυεπίπεδα μετα-αφηγηματικό πορτρέτο στα όρια της λογικής (σαν εκείνο της “Jackie” του Πάμπλο Λαραϊν). Στην αινιγματική ψυχολογική αναζήτηση του “Enemy” του Ντενί Βιλνέβ, στην εναλλακτική ιστορία φαντασμάτων της θλιμμένης “Mother” του Μπονγκ Τζουν-χο, στον σκληρά ονειρικό δεσμό του “Ψυχή και Σώμα” της Ίλντικο Ενιέντι και σε μια σειρά ακόμη απρόσμενων ταινιών που μπορεί να προέρχονται από κάθε κινηματογραφικό είδος.

Τον Νοέμβριο στο Cinobo αναζητούμε τον εναλλακτικό τρόμο μέσα από ταινίες κοινωνικές, βιογραφικές, δραματικές, αλληγορικές. Από τον Ολιβιέ Ασαγιάς ως τον Γιώργο Λάνθιμο κι από την Λιν Ράμσεϊ ως τον Ξαβιέ Ντολάν, η άλλη πλευρά του τρόμου ζωγραφίζεται με πολλά χρώματα και έρχεται από κάθε κινηματογραφικό είδος. Όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα: Ο τρόμος μπορεί, τελικά, να κρύβεται παντού.