Δύο ήταν τα highlights της Μπερλινάλε του 2022. Το πρώτο ήταν η ανορθόδοξη επιλογή του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν ως προέδρου της κριτικής επιτροπής. Το δεύτερο ήταν η ειδική τιμητική βράβευση της Ιζαμπέλ Ιπέρ με τη Χρυσή Άρκτο για το σύνολο της μεγαλειώδους καριέρας της. Η ταινία που επιλέχθηκε για να συνοδεύσει αυτή τη βράβευση ήταν το «Σχετικά με τη Τζοάν», το οποίο προβλήθηκε ακριβώς γι’ αυτό το λόγο εκτός επίσημου διαγωνιστικού. Βλέποντας την ταινία όμως, δεν μπορείς παρά να σκεφτείς εκ των υστέρων ότι ο σκηνοθέτης της Έκτης Αίσθησης μετά πάσης βεβαιότητας θα τη λάτρευε. Κι όχι μόνο για την ανατροπή που περιμένει τον θεατή λίγο πριν το τέλος της.

Η Τζοάν τού τίτλου σπάει τον τέταρτο τοίχο από το πρώτο κιόλας πλάνο, όσο οδηγεί εν μέσω μιας βροχερής νύχτας. Μιλάει για το όνομά της και για την καταγωγή της. Σκοπεύει να αφηγηθεί την ιστορία της ζωής της, να μοιραστεί τις αναμνήσεις της, να πει όλα όσα την έφεραν μέχρι αυτό το σημείο που στρέφει το βλέμμα της στον θεατή. Δηλώνει, όμως, από την αρχή ότι είναι μια αναξιόπιστη αφηγήτρια. Γιατί η μνήμη διαθλά τα γεγονότα και τα διαστρεβλώνει. Γιατί ο καθένας πρέπει να χτίσει το δικό του αφήγημα για να επιβιώσει από αυτό που λέγεται ζωή.

Αυτό που ακολουθεί δεν είναι ένα συμβατικό δράμα για τις επιλογές και τους σταθμούς στη ζωή μιας μεσήλικης γυναίκας, αν και παραπλανητικά μοιάζει με μία ακόμα από τις πολλές, κυρίως γαλλικές, ταινίες που έχουν αυτό το θέμα. Η Τζοάν φυσικά ερωτεύεται στα νιάτα της, απογοητεύεται, γεννά εκτός γάμου ένα παιδί, γίνεται επιτυχημένη εκδότρια, ερωτεύεται ξανά, ώριμη πια, έναν συγγραφέα. Ελλοχεύει, όμως, τόσο στο παρόν της, στο άδειο πατρικό που μοιάζει φορτωμένο από αναμνήσεις, όσο και στο παρελθόν της, όπως αυτό ξεδιπλώνεται σταδιακά, αποσπασματικά και κατακερματισμένα, κάτι απροσδιόριστα ανοίκειο που περιμένει να αποκαλυφθεί. Κι αυτό θα συμβεί όταν επισκεφτεί την Τζοάν ο μοναχογιός της.

Για να μεταδώσει αυτή την αίσθηση της δυσοίωνης αμφισημίας, ο σκηνοθέτης Λοράν Λαριβιέρ συνθέτει ένα φιλόδοξο αμάλγαμα από είδη, υφές και ατμόσφαιρες, ισορροπώντας ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν, στο πραγματικό και στο φανταστικό, στον ρεαλισμό και στο μεταφυσικό. Απλώνει την πλοκή της ταινίας σε τρεις χώρες (Γαλλία, Ιρλανδία και Γερμανία), κινηματογραφεί κάθε περίοδο της ζωής της κεντρικής ηρωίδας με διαφορετικές αποχρώσεις, εναλλάσσει την κωμωδία με το δράμα και προσθέτει στην αφήγηση δόσεις σουρεαλισμού και παραλόγου, όπως μια ονειρική σκηνή tentacle porn, βγαλμένη θαρρείς από ιαπωνικό b-movie.

Αυτό που θα ενώσει αυτή τη φαινομενικά ανερμάτιστη προσέγγιση είναι η αποκάλυψη της τελευταίας πράξης, μια ανατροπή βγαλμένη κι αυτή από άλλη ταινία (βλ. τον Σιάμαλαν παραπάνω), η οποία όμως όχι μόνο θα δέσει όλα όσα προηγήθηκαν, αλλά και θα τους δώσει μια νέα διάσταση, ένα νέο πρίσμα μέσα από το οποίο θα δικαιολογηθούν αναδρομικά όλες οι ανορθόδοξες επιλογές του σκηνοθέτη, αλλά και η συμπεριφορά της Τζοάν, μιας γυναίκας που τόλμησε να διασαλεύσει ακόμα και την υφή της ίδιας της πραγματικότητας.

Και ποιά είναι η ηθοποιός η οποία θα μπορούσε να σηκώσει στους ώμους της το βάρος μιας τόσο περίεργης, πολυσύνθετης και αντιφατικής ηρωίδας; Μα φυσικά η Ιζαμπέλ Ιπέρ. Έχοντας παίξει πλέον τα πάντα, αλλά πάντα με την ακόρεστη διάθεση να τιθασεύσει και να φέρει στα απαράμιλλα ερμηνευτικά της μέτρα οποιονδήποτε ρόλο εμφανίζεται στο διάβα της, η Γαλλίδα ηθοποιός δεν είναι μόνο ο λόγος που η ταινία δεν βουλιάζει κάτω από το βάρος των φιλοδοξιών και της αποσπασματικότητας, αλλά διαθέτει τη δύναμη και την επιβλητικότητα να συνθέσει όλες τις ετερόκλητες αντιφάσεις και να δημιουργήσει ακόμα ένα συναρπαστικό γυναικείο πορτρέτο.