Λίγο μετά τον θάνατο της αποξενωμένης μητέρας της, η Σου, μια φοιτήτρια νοσηλευτικής, τοποθετείται σε ένα απομακρυσμένο ιρλανδικό χωριό για να φροντίσει την Πιγκ, μια μοναχική, ηλικιωμένη γυναίκα που ζει μέσα στον φόβο, στοιχειωμένη από τις εμπειρίες της σε ένα καθολικό άσυλο. Το σπίτι στο δάσος κρύβει πολλά σκοτεινά μυστικά, και η παράνοια της Πιγκ αρχίζει να επηρεάζει τη Σου, της οποίας το ταραγμένο, κακοποιητικό παρελθόν επανέρχεται αναπόφευκτα στη ζωή της.

Η κέλτικη μυθολογία συναντά το διαγενεακό τραύμα σε ένα καθηλωτικό ιρλανδικό θρίλερ όπου οι εικόνες, η αλληγορία, η αγωνία και οι ερμηνείες καταφέρνουν και συνυπάρχουν σε μια απόλυτη αρμονία τρόμου. Από την σκηνοθέτη του καλτ found footage θρίλερ «The Devil’s Doorway», Άσλιν Κλαρκ.

«Η εμπειρία του “Fréwaka” είναι μια εμπειρία αποπροσανατολισμού. Καθώς η Σου προχωράει βαθύτερα στο χωριό και στο σπίτι, γίνεται όλο και πιο αναξιόπιστη ως αφηγήτρια της ίδιας της ζωής της. Καθώς αρχίζει να αμφιβάλλει για τα πράγματα που βλέπει και ακούει, το ίδιο πρέπει να κάνει και το κοινό», λέει η Κλαρκ μιλώντας για την κεντρική της προσέγγιση για το φιλμ.

«Η ιστορία είναι μια ιστορία μεταβαλλόμενων πραγματικοτήτων, στην οποία οι δύο πρωταγωνιστές παρασύρονται ο ένας στην ακατάστατη εσωτερική ζωή του άλλου, μέχρι που ο ένας γίνεται αναπόσπαστος από τον άλλο. Το κοινό αναρωτιέται τι είναι πραγματικό και τι όχι καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας και, στο τέλος δεν ξέρουμε τι είναι πραγματικό και τι όχι», τονίζει.

«Το “Fréwaka” είναι μια ταινία για το τραύμα και τη μεταδοτικότητά του – το τραύμα ως κληρονομιά. Τη δυσκολία να κατανοήσουμε το τραύμα ενός άλλου σε προσωπικό επίπεδο, τη δυσκολία να επικοινωνήσουμε το τραύμα πέρα από διαχωριστικές γραμμές όπως η ηλικία και το φύλο. Τέλος, αφορά το τραύμα που προέρχεται από την ιστορία και είναι ενσωματωμένο σε μια κουλτούρα που αναπτύχθηκε από αυτή την ιστορία, όπως μια πέτρα ενσωματωμένη στον φλοιό ενός δέντρου», εξηγεί η Κλαρκ.

«Στο “Fréwaka”, η Σου βασανίζεται από ένα τραύμα στο παρελθόν της, αλλά περισσότερο από αυτό που την απασχολεί είναι η επίδραση που έχει στο παρόν – επηρεάζει τη σχέση της, την καριέρα της, την ικανότητά της να λειτουργεί. Πρέπει να συμφιλιώσει το παρελθόν με το παρόν για να έχει ελπίδα, αλλά είναι ικανή να το κάνει;», αναρωτιέται η δημιουργός, που καταλήγει παραθέτοντας μερικές από τις κορυφαίες κατά τη γνώμη της αντίστοιχες ταινίες είδους.

«Ελπίζω ότι η ταινία θα μπορέσει να σταθεί δίπλα σε μερικές από τις σπουδαίες ταινίες τρόμου της τελευταίας δεκαετίας που δεν είναι αγγλόφωνες, όπως “Under the Shadow”, “A Girl Walks Home Alone at Night” και “Tigers are not Afraid”», υπογραμμίζει. «Παρόμοια με αυτές τις ταινίες, η “Fréwaka” περιλαμβάνει, αλλά ανατρέπει, τις πολιτισμικές προσδοκίες της χώρας στην οποία διαδραματίζεται. Εισάγει στοιχεία κοινωνικής δικαιοσύνης. Ασχολείται με σύγχρονα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως το PTSD, το τραύμα και το άγχος, χωρίς ποτέ να ξεχνά ότι οι χαρακτήρες – γεμάτοι με την υφή της ακατάστατης ανθρωπότητας – είναι η καρδιά κάθε ιστορίας».
 

Η ΑΣΚΛΙΝ ΚΛΑΡΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ, ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ, ΚΑΙ ΤΟ FOLK HORROR

Η ταινία γυρίστηκε κυρίως στα ιρλανδικά και ο τίτλος προέρχεται από τη λέξη «fréamhacha», που σημαίνει ρίζες. Γιατί θέλατε να το κάνετε αυτό;

Το Fréamhacha σημαίνει κυριολεκτικά ρίζες, αλλά η λέξη έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στα ιρλανδικά από ό,τι στα αγγλικά. Έχει εντελώς διαφορετική αίσθηση στα ιρλανδικά. Θυμίζει γη που χτυπιέται από τη βροχή, παχιά, μπερδεμένα ρίζες, παλιές και γέρικες. Του είδους που είναι δύσκολο να ξεριζωθούν. Του είδους που μένουν στη θέση τους και λένε: «Ήμουν εδώ πριν από σένα».

Η αγγλική λέξη είναι λεπτή σε σύγκριση, οι τρυφερές ρίζες μιας βιολέτας έναντι των ανυπότακτων ριζών που στέκονται ανάμεσα στον αγρότη και κάθε ελπίδα να φυτέψει. Έτσι, για αυτή την ταινία, η λέξη θυμίζει σημαντικά θέματα: τραύμα γενεών, εξάρτηση από ουσίες, εθισμός, ζητήματα ψυχικής υγείας. Τα στοιχεία της ιρλανδικότητας που είναι ενδημικά, δύσκολα, δύσκολα να ξεριζωθούν. Η γλώσσα είναι το φίλτρο μέσω του οποίου βλέπουμε και κατανοούμε τον κόσμο. Κάθε γλώσσα φέρει τις δικές της προοπτικές, αξίες και προτεραιότητες.

Ο πατέρας μου ήταν πολύ αφοσιωμένος στην ιρλανδική γλώσσα, οπότε εκπαιδεύτηκα εξ ολοκλήρου στα ιρλανδικά. Στο σχολείο, μέχρι τα 16 μου, δεν μιλούσαμε καθόλου αγγλικά, κάτι που είναι ασυνήθιστο στην Ιρλανδία. Η ίδια η γλώσσα είχε σχεδόν εξαλειφθεί από το νησί, ως αποτέλεσμα της βρετανικής πολιτικής που εφαρμόστηκε για πολλούς αιώνες. Ακόμα και σήμερα, πολύ λίγοι άνθρωποι την μιλούν άπταιστα ή την μιλούν καθόλου, αν και αυτό αλλάζει ως αποτέλεσμα της εκπαίδευσης στην ιρλανδική γλώσσα και της επένδυσης στην πολιτιστική παραγωγή στη γλώσσα αυτή. Είναι ένα κομμάτι μας που έλειπε, η γλώσσα που αναπτύχθηκε για να περιγράψει πώς να ζούμε σε αυτό το νησί και με αυτό. Υποθέτω ότι είναι απλώς ένα μέρος του εαυτού μου και ένα μέρος της κληρονομιάς μου.

Ο πατέρας μου πέθανε το 2015 και αυτή η γλώσσα συνδέθηκε συναισθηματικά με αυτόν. Μετά από αυτό, δεν την μιλούσα καθόλου για αρκετά χρόνια. Έγινε... σκουριασμένη. Τότε μου ζητήθηκε να γράψω μια ταινία στην ιρλανδική γλώσσα, την “Doineann”, και αυτό ξεκίνησε όλη τη διαδικασία που με έκανε να σκεφτώ ξανά έτσι. Όταν οι παραγωγοί μου ζήτησαν να κάνω μια ταινία στα ιρλανδικά, σκέφτηκα ότι θα ήταν καλό για μένα, προσωπικά, και ότι θα ήταν ενδιαφέρον να σκεφτώ τον τρόμο μέσα από το πρίσμα της γλώσσας. Μου έδωσε την άδεια να επικεντρωθώ σε κάποια πολύ «ιρλανδικά» πράγματα χωρίς να χρειάζεται να τα αποδυναμώσω για ένα κυρίως αγγλόφωνο κοινό.

Ένας από τους κύριους χρηματοδότες του «Fréwaka» ήταν ο ιρλανδόφωνος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός TG4, ο οποίος είναι αφοσιωμένος στη διατήρηση της γλώσσας. Το πρόγραμμα Cine 4 – μια πρωτοβουλία για την παραγωγή δύο ταινιών το χρόνο στα ιρλανδικά – παρήγαγε επίσης την ταινία «Το Ήσυχο Κορίτσι» (An Cailín Ciúin / The Quiet Girl), μια υπέροχη ταινία που ήταν υποψήφια για Όσκαρ πέρυσι. Φαινόταν ότι ήταν η ιδανική στιγμή για να συντελεστούν όλα αυτά τα πράγματα.
 

Το folk horror έχει κάνει μια σημαντική επιστροφή τα τελευταία χρόνια. Σας άρεσε να συνδυάζετε παλιές ιστορίες με μια σύγχρονη ιστορία;

Πρώτα ήρθε η πρόταση να γυρίσω μια ταινία στην ιρλανδική γλώσσα. Μετά, άρχισα να σκέφτομαι μια κατάλληλη ιστορία. Και αυτό με οδήγησε πίσω στην παιδική μου ηλικία, πίσω σε όλες αυτές τις ιστορίες που μου έλεγαν. Έτσι τις κατανοώ: κοιτάζοντάς τις μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα.

Υπάρχουν ταινίες όπως το «The Witch» του Ρόμπερτ Έγκερς, που έχουν ως θέμα την ιστορική περίοδο, αλλά για μένα η Ιρλανδία έχει κολλήσει σε έναν φαύλο κύκλο για αιώνες. Τα ίδια τραύματα επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά – μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Αυτό είναι το θέμα αυτής της σύγχρονης ιστορίας. Κληρονομούμε αυτά τα πράγματα. Οι φόβοι και οι πεποιθήσεις των αρχαίων Ιρλανδών δεν μας έχουν εγκαταλείψει ποτέ. Εμφανίζονται ξανά με διαφορετικές μορφές.

Η απώλεια της ιρλανδικής γλώσσας άφησε ένα ψυχικό τραύμα. Υπάρχουν πράγματα για τον εαυτό μας, το περιβάλλον μας και την ιστορία μας που νιώθουμε, αλλά δεν έχουμε τη γλώσσα για να τα περιγράψουμε ή να τα κατανοήσουμε. Η ίδια η Ιρλανδία είναι ελαφρώς ξένη για εμάς, επειδή μας απαγορεύεται να την γνωρίσουμε πλήρως. Οι πρόγονοί μας βρήκαν τις λέξεις για πολλούς αιώνες και τις μετέδωσαν όπως κάνετε με τα πολύτιμα και σημαντικά πράγματα.

Για παράδειγμα, εδώ βρέχει πολύ. Οι διάφοροι τύποι βροχής μπορούσαν να καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία των καλλιεργητικών περιόδων των προγόνων μας. Δεν είχε σημασία μόνο το ότι έβρεχε, αλλά και το είδος της βροχής. Είχε τόσο μεγάλη σημασία που οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν δεκάδες λέξεις για να περιγράψουν συγκεκριμένους τύπους βροχής, όπως έκαναν οι Ινουίτ για το χιόνι. Για τους λόγους που ήδη περιγράψαμε, δεν έχουμε όλοι οι Ιρλανδοί πρόσβαση σε αυτή την εκφραστικότητα.

Έχετε παρατηρήσει κάποια αλλαγή όσον αφορά την αποδοχή του είδους του τρόμου στις μέρες μας;

Νομίζω ότι οι ταινίες του είδους αυτού γίνονται πιο αποδεκτές στα φεστιβάλ και οι παράγοντες της βιομηχανίας τις αναζητούν ενεργά. Ναι, έχει αλλάξει πολύ. Πάντα προσπαθούσα να είμαι πολύ προσεκτική με τις ιστορίες που έλεγα, εξερευνώντας κοινωνικά ζητήματα και την ανθρώπινη ψυχολογία. Αυτό είναι στην πραγματικότητα το κύριο ενδιαφέρον μου, παρά ο καθαρός τρόμος, αν και είναι ένα εξαιρετικό μέσο για αυτό. Αν ήθελες να συνδυάσεις όλα αυτά με στοιχεία του είδους πριν από 10 χρόνια, οι πιθανοί παραγωγοί μπορεί να κοίταζαν τα ρολόγια τους και να έλεγαν: «Εντάξει, αλλά πού είναι το τέρας;»

Τώρα, μπορείς να το κάνεις αυτό. Μπορείς να πεις ότι σε ενδιαφέρει να κάνεις μια ταινία για το τραύμα, αλλά είναι ταινία τρόμου. Δεν νομίζω ότι πρέπει να είναι μια επιλογή μεταξύ τέρατος και νόημα. Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι οι καλύτερες ταινίες τρόμου έχουν και τα δύο. Πάντα υπήρχαν εξαιρετικές ταινίες τρόμου, αλλά τώρα έχουμε πολλές περισσότερες. Είναι μια συναρπαστική εποχή για να δουλεύεις σε αυτό το είδος.