Το είδος του ντοκιμαντέρ είναι συνυφασμένο στη συλλογική κινηματογραφική συνείδηση με θέματα βαριά και σοβαρά, τα οποία αντιμετωπίζονται και κινηματογραφούνται με την ανάλογη στιβαρότητα και βαρύτητα. Η τεκμηρίωση είναι, άλλωστε, το ζητούμενο. Αλλά σε όλους τους κανόνες υπάρχουν και οι εξαιρέσεις και μία από τις πιο φωτεινές εξ αυτών, ένα ντοκιμαντέρ που τολμά να αντιμετωπίσει το θέμα του μέσα από μια πιο ανάλαφρη και παιγνιώδη προσέγγιση, η οποία δεν αφαιρεί ωστόσο τίποτα από τη δύναμη του μηνύματός του, είναι ο “Μυστικός Πράκτορας” της Μάιτε Αλμπέρντι.

Ξεκινώντας από το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ του Σάντανς το 2020 και φτάνοντας μέχρι την υποψηφιότητα έκπληξη στην (πάντα τολμηρή) κατηγορία για το καλύτερο Ντοκιμαντέρ στα Όσκαρ του 2021 και μια θέση στην προκριματική λίστα για την αντίστοιχη κατηγορία της καλύτερης Διεθνούς Ταινίας, αυτό το μικρό θεωρητικά, αλλά τόσο βαθιά ανθρώπινο φιλμ από τη Χιλή προσφέρει μια αναζωογονητική και τρυφερή ματιά στην τρίτη ηλικία και υπενθυμίζει με έναν feelgood αλλά και συγκινητικό τρόπο πράγματα αυτονόητα αλλά δυστυχώς ακόμα και σήμερα βολικά ξεχασμένα. 

Ένας ιδιωτικός ερευνητής αναζητά έναν ηλικιωμένο άνδρα για να παρεισφρήσει κρυφά σε έναν οίκο ευγηρίας στο Ελ Μόντε της Χιλής, προκειμένου να ερευνήσει αν μία από τους τροφίμους υφίσταται κακομεταχείριση από το προσωπικό του γηροκομείου. Η πρόσληψη γι’ αυτή την επικίνδυνη αποστολή περιλαμβάνει δοκιμασία στη χρήση του κινητού τηλεφώνου και στην εξοικείωση με γκάτζετς όπως στυλό και γυαλιά με ενσωματωμένη κάμερα. Επιλέγεται ο 84χρονος Σέρχιο, πρόσφατα χήρος, ο οποίος παρά το γεγονός ότι έχει παιδιά και εγγόνια που τον φροντίζουν, αναζητά έναν αντιπερισπασμό από το πένθος και τη μοναξιά του άδειου σπιτιού του.

Το όλο σκηνικό θα μπορούσε να θυμίζει mockumentary, ταινία μυθοπλασίας δηλαδή που δανείζεται το φορμά του ντοκιμαντέρ, κι η αλήθεια είναι ότι στην αρχή υπάρχει μια επιφύλαξη για το αν υπάρχει σενάριο, καθώς η ιδέα μοιάζει όντως εξωφρενική. Όμως οι όποιες επιφυλάξεις κάμπτονται από τη στιγμή που ο Σέρχιο μπαίνει μέσα στον οίκο ευγηρίας στα περίχωρα του Σαντάγιο και αρχίζει να εγκλιματίζεται στο νέο του περιβάλλον.

Εκεί αρχίζει να γνωρίζει τους τροφίμους του γηροκομείου, γυναίκες στη συντριπτική τους πλειοψηφία. Αναζητά και βρίσκει το στόχο του, μια ηλικιωμένη, η οποία είναι δύστροπη κι επιφυλακτική μαζί του. Ανακαλύπτει όμως και πολλά περισσότερα. Έναν μικρόκοσμο από ανθρώπους ξεχασμένους και παρατημένους από συγγενείς και οικείους, οι οποίοι έχουν ακόμα προσωπικότητες, όνειρα, αισθήματα και αναμνήσεις, οι οποίες παραμένουν ζωντανές, ακόμα κι αν η ηλικία και η άνοια τις θολώνει.

Τότε ο Σέρχιο, όπως κάθε μυστικός πράκτορας που σέβεται την αποστολή του, συνειδητοποιεί ότι υπάρχει μια μεγαλύτερη εικόνα από το πεδίο της αποστολής του και το ντοκιμαντέρ της Αλμπέρντι αποκαλύπτει το πραγματικό του θέμα, μια αυθεντική, ειλικρινή και συναισθηματικά απλόχερη απεικόνιση της ζωής στη δύση της, εκεί όπου στο κατώφλι του επέκεινα και πίσω από την κλειδαμπαρωμένη για τους τρόφιμους πόρτα υπάρχει μια πληθώρα από ιστορίες, ερωτικές, κωμικές, τραγικές, συγκινητικές μα πάνω απ’ όλα αγέραστα ανθρώπινες.  

Κι αν το μήνυμα ότι το πραγματικό έγκλημα είναι να ξεχνάς τους ανθρώπους σου και να τους εγκαταλείπεις  σε μια δυσβάσταχτη κοινωνική απομόνωση ήταν ήδη αρκετά δυνατό, το timing της εξόδου της ταινίας με την πανδημία και το επακόλουθο social distancing το κατέστησε εκκωφαντικό.